Türkiye sosyalist hareketinin öncülerinden Mihri Belli bugün (16 Ağustos) Göztepe'deki evinde saat 16:00 sıralarında hayatını kaybetti.
95 yaşında, Türkiye'nin yaşayan en eski komünist lideri olan Mihri Belli'nin uzun süredir bilincinin kapalı olduğu öğrenildi.
1916 Silivri doğumlu Belli, Marksist düşünce ve devrimci eylemle 1936'da iktisat okumaya gittiği Amerika'da tanıştı. İşçi hareketlerine katıldığı Amerika'dan 1940'da Türkiye'ye dönerek Türkiye Komünist Partisi (TKP) ile ilişkiye geçti.
1943-1944 yıllarında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde Ordinaryüs Profesör Fritz Neumark'ın asistanlığını yaptı. Orada İlerici Gençler Birliği'nin kurucu ve örgütleyicilerinden biri oldu. 1944'de İlerici Gençler Birliği kovuşturmasında tutuklandı, iki yıl hapis ve sürgün cezasına çarptırıldı.
Yunan iç savaşına katıldı
1946'da yurt dışına çıkarak Yunan İç Savaşı'na gerilla olarak katılan Belli, Demokratik Ordu saflarında tabur komutanlığına kadar yükseldi.
1950'de Türkiye'ye pasaportsuz girmekten ve tabanca bulundurmaktan tutuklandı ve kısa süre hapis yattı. Serbest bırakıldıktan sonra ertesi yıl, ünlü 1951 TKP tevkifatında tekrar tutuklandı. Yargılandı ve yedi yıl hapis ve iki yıl dört ay mecburî ikamet cezasına mahkûm edildi.
68 hareketinin içindeydi
Mihri Belli ilk kez 1960'larda yasal olarak, kendi adıyla konuşma ve yazma olanağını elde etti. "Türk Solu" ve "Aydınlık Sosyalist Dergi" adlı yayın organlarının yayınlanmasına yardımcı oldu. Bu dönemde de konuşma ve yazılarından dolayı iki kez tutuklandı, aylarca hapis yattı.
Belli bu dönemde ünlü Milli Demokratik Devrim (MDD) tezlerini geliştirdi. Arkadaşlarıyla birlikte kitlesel bir nitelik kazanmaya başlayan gençlik hareketinin Deniz Gezmiş, Mahir Çayan gibi liderleriyle ilişkiye geçti.
12 Mart 1971 muhtırasının ardından yakalanmamak için yurt dışına çıktı. Bir süre Filistin Kurtuluş Örgütü'nün konuğu oldu. Ardından Türkiye'ye giriş yaptı. Ama birkaç ay sonra tekrar yurtdışına çıkarak Batı Avrupa'ya geçti. Orada bir süre kalarak Yurtsever dergisinin yayınlanmasına yardımcı oldu. Ecevit'in önderliğindeki CHP'nin en büyük parti olarak çıktığı 1973 seçiminde Türkiye'deydi.
1974 Af Yasasından sonra arkadaşlarıyla birlikte 1975'de Türkiye Emekçi Partisi'ni (TEP) kurdu. Parti kurulur kurulmaz Sıkıyönetim Mahkemesi savcılığı harekete geçti ve tüzükteki Kürt sözcüğünün kaldırılmasını istedi. Aradan yıllar geçtikten sonra Anayasa Mahkemesi, partiyi Kürtlere eşit hakları savunduğu için TEP'i kapattı.
11 sene hapis, 18 sene sürgün
1980 darbesinden sonra 1992'de Türkiye'ye dönene dek Ortadoğu ve İsveç'te yaşadı. Kürt hareketini izlediği yıllarda geliştirdiği federasyona gidilmeden de üniter devlet çatısı altında eşitlik temeli üzerinde gönüllü birliğin kurulabileceği fikri konusunda Abdullah Öcalan'la görüşmelerde bulundu. Bu görüşmeler daha sonra kitap olarak yayınlandı.
1996'da Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP), 2002'de de Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) kurucusu oldu. 3 Kasım 2002 genel seçimlerinde Emek Barış Demokrasi Bloku-DEHAP listesinde İstanbul 1. Bölgeden aday oldu.
Mihri Belli için 2005'te 90. Yılı şerefine düzenlenen etkinlikte 50 yıl önce yaptığı portreler "Hapishaneden Çizgiler" adı altında sergilendi.
Belli, toplam 11 sene hapis, 18 sene zorunlu sürgün yaşadı. (MAF/NV)
* Mihri Belli'nin biyografisine dair notlar www.mihribelli.com web sitesinden alındı.
