Bir zamanların gözde mesleklerinden mimarlık, artık işsizliğin yaşandığı alanlardan biri. Öyle ki üniversite tercihlerinde bile en çok boş kalan kontenjanlar arasında yer alıyor. Mimarlar, bu gidişatın önüne geçmek için birleşti.
2017’de “Mimarlar İçin Hayatta Kalma Kılavuzu” çağrısıyla bir araya gelen Ücretli Çalışan ve İşsiz Mimarlar Forumu (ÜİMF), ucuz iş gücü yaratılmasına, iş yerlerindeki hak gasplarına çözüm bulmaya çalışıyor. ÜİMF gönüllüleri, iki yıldır yaptıkları çalışmaları ve sektördeki sıkıntıları şöyle anlatıyor:
“İş yerindeki dayanışma kültürü ofislerdeki yoğun mesaili çalışma ortamlarından dolayı erozyona uğradı, insanlar yalnızlaştı. Yalnızlığı kırmak, yan yana gelmek, birbirinden öğrenmek için sosyal etkinlikler önemli. Ücretsiz eğitim atölyeleri yapıyoruz.
"Uzmanlaştığımız konuları birbirimize aktarıyoruz. Önceliği işsiz arkadaşlara verdik. Çıkış noktamız da şu; bugün herhangi bir programı öğrenmek için kursa gitseniz bir sürü para istiyorlar ama insanlar zaten işsiz. Böyle bir kısır döngüyü kırmak istedik."
Üniversitelerde nitelik sorunu yaşanıyor
"Mesleğin içinde sürekli kötüye gidiş var. 2018-2019 yılında mimarlık fakültelerinden 8 bin öğrenci mezun oldu. Üniversitelerde nitelik sorunları yaşanıyor. Ucuz, esnek iş gücü geliştirmek için ücret ya da meslek kalitesiyle ilgilenilmeden yedek işçi deposu görevi yapıyorlar. İşsizlik gerekçesiyle mimarlar, üst düzey bir performans göstererek çalıştıkları halde düşük maaş, sigortasızlık düzenini kabul edebiliyor. Kriz gerekçesiyle çalışanlarını işten çıkartan patronlar, yerlerine ücretsiz stajyerler alıyor.
"‘İşi öğrensem yeter, sigortam olmasa da olur, zaten bir ay duruyorum’ algısı yıkılmadan, iş haklarının bilincinde olunmadan mimarlar üzerindeki sömürü kaldırılamaz. Biz de ‘Haklarımızı hiç bilmiyoruz, konuşamıyoruz, talep edemiyoruz’ dediğimiz için hukuk atölyesine karar verdik. Bizimle dayanışma gösteren beş avukat arkadaşımız, yardımcı oldu. Ne yapılabilir, diye birbirimize sorduk.
Cinsiyetçi ilanları şikâyet ediyoruz
"Meslek hastalıkları, mobbing, dans ve yoga atölyeleri de düzenliyoruz. "Mesaiye kalma sokağa çık" diyerek dayanışmayı ön plana çıkartıyoruz. Başvuranın cesaretini kırmak ve ücretini düşürmek amacıyla pazarlık stratejileri uygulanıyor. İlanlarda istenilen kriterler çok yoğun oluyor. Ayrıca bazıları cinsiyetçi. Gördüğümüz cinsiyetçi, taciz içerikli, hakları ihlal eden ilanları şikâyet ediyoruz.”
Mimarlar Anlatıyor:"Kadın olduğum için ayrımcılığa uğradım"Nazan: Yıldız Teknik Üniversitesi mezunuyum. Ofis stajına başladığımda uzun süren mesailerle yol, yemek gibi ihtiyaçlar da karşılanmadı. Bu, mesleki fedakârlık olarak adlandırılıyor. Kadın olduğum için mobbinge maruz kaldım. Üç saat süren iş görüşmelerim oldu. Bazı görüşmelerde, kadın olduğum için şantiyeyi yürüyemeyeceğimi söyleyen patronlar çıktı karşıma. Daha mesleğe başlamadan çok yordular. İki yıla yakındır piyasadayım, restorasyon firmalarında şantiyede çalışıyorum ve bir kez olsun vaktinde maaşımı alamadım. "Çalışanı çıkartıp stajyer alıyorlar"Kemal: İnşaat sektöründeki ekonomik kriz, yeni mezun sorunu haricinde sektörde çalışan insanlarda da işsizlik korkusu yaratıyor. Türkiye'de çalışma koşullarının ne kadar kötü olduğundan bahsetmeme gerek yok. Bu konuda gelişmiş birçok ülkenin gerisindeyiz ancak şu an insanlar çalışma koşullarını değerlendirecek fırsatı bile bulamıyor çünkü hiçbir yerde iş yok. Gelecek adına kaygılarımız gün geçtikçe daha da artıyor ve geleceğe dair umutlarımız her geçen gün azalıyor. "Mobbinge dayanamayıp işten çıktım"Tuğba: İşe başladığımda haklarımdan haberdar değildim. Ofisteki 10-15 yılık çalışanlar, "Burada çok şey öğrenirsin, dişini sık" gibi söylemlerde bulunuyordu. Sömürü çok büyüktü, sigortam tam yatmıyordu, maaşı düşüktü, deli gibi çalışıyordum. Sadece mesai sorunu değil, patron ve çalışanlar mobbing uyguluyordu. Emek verdiğim projeye patron, "Böyle iş mi olur, sen mimarlığı laylaylom mu zannediyorsun?" diyerek hakaret sınırını aşıyordu. Mobbinge dayanamayarak işten ayrıldım. "Yüksek lisans çıkış gibi görülüyor"Deniz: Mimarlık fakültesi öğrencisiyim. Yüksek lisansa ilgi arttı. Kriz gerekçesiyle emekleri sömürülen, işsiz kalma kaygısı taşıyan yeni mezun ve işsiz mimarlar, bir çıkış noktası olarak yüksek lisansa yöneliyor. |
*Fotoğraflar: Ücretli Çalışan ve İşsiz Mimarlar Forumu
(BD-Aİ/SO)
