Menderes'ler Şehit, Deniz'ler Hain

1972 yılında Deniz Gezmiş, Yu­suf Aslan ve Hüseyin İnan hak­kında idam kararı veren Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 nolu Askeri Mahkemesi Başkanı Ali Elverdi, 15 yıl sonra idamlar ko­nusunda Güldal Kızıldemir 'in so­rularını yanıtladı. Elverdi, aslında gaddar bir insan olmadığını, ica­bında bir yılanı bile yakalayıp sev­diğini, söyleşiye eklememizi özellikle istedi.

Nokta: Batı ülkelerinin hemen hemen tümünde idam cezası kalk­mış durumda. Türkiye'de idam cezasının tartışıldığı şu günlerde, siz olaya nasıl bakıyorsunuz?

Elverdi: Bizim Avrupa'dan farklı durumlarımız var. Soydan gelen bir kin davası, var, üstelik bizim dinimizin icabı da var. Kı­sasa kısas, yani yapana yapılır. Öldürdüyse canı alınır. Bu doğru­dur demiyorum ama, doğruymuş gibi davranan çok Türkiye'de.

Nokta: Söylediğiniz bu kısasa kısas anlayışı siyasi nedenle idam­ları pek açıklamıyor.

Elverdi: İlle de kısas diye bir şey yok. Öldürmeyene de idam ce­zası verilir. Mesela vatan haini, vatanının sırlarını bir ülkeye sat­mış. Veya ideolojisi öyle istiyor, kendisi aslen Türk değil, karışık. Buna da idam cezası verilir.

Nokta: Türkiye'de farklı dö­nemlerde siyasi nedenlerle idam edilen kişilerin tümünü vatan ha­ini olarak mı görüyorsunuz?

Elverdi: Hayır. Menderes'lerin-ki demokratik ve tarafsız bir mah­keme değildi. Onlar uydurma mahkemelerdi. Köpek davası, be­bek davası derken üç kişiyi şehit ettiler, asmadılar. İdam hükmü değil bu.

Nokta: Siz Menderes'ler için şe­hit edildiler diyorsunuz, Talat Aydemir'ler ve Deniz Gezmiş'ler için de aynı görüşü savunan kesimler var. İdam cezaları şu veya bu şe­kilde tartışılıyor...

Elverdi: Menderes'ler vatan ha­ini olarak ne yaptılar? Onları asan ihtilaldi.

Nokta: O zaman Deniz'leri asan da 12 Mart idi denebilir mi?

Elverdi: Denemez. 12Mart'tan sonra sıkıyönetim geldi, anarşist­ler yakalandı ve ortalık düzeldi. Ama, seçimlerden sonra afla yi­ne hapishaneleri boşalttılar.

Nokta: Deniz ve arkadaşları bir başka mahkemede yargılamaydı­lar, gene idam edilirler miydi?

Elverdi: Evet. Çünkü yaptıkları eylem 146/1'in üzerine oturuyor. İstanbul'da mahkemeler netice­lenmeden sıkıyönetim kalktı, af çıktı dosyalar toplandı. Ertuğrul Kürkçü bizim mahkememizde yargılandı, İstanbul'a havale edil­di. Afla birlikte Ertuğrul Kürkçü müebbede çevrildi. Aslında idam cezası almıştı.

Nokta: Sonuçta ortaya çıkan farklılıkları nasıl değerlendiriyor­sunuz? Örneğin Ertuğrul Kürkçü'nün idam edilmemesi adlî bir hata mıydı?

Elverdi: Tabii, milli irade, o kurtulmuş, öbürü kurtulamamış.

Nokta: Deniz'lerin ölmesi de şanssızlık o zaman.

Elverdi: O zaman şanssızlıktır diyebiliriz. Şanssızlık ama, adalet­te böyle hadiseler çoktur.

Nokta: Bu "şanssızlık" sizce ne yarar sağladı?

Elverdi: O bir ibret-i müessese olmuştur. Onlar asıldıktan sonra hadiseler durmuştur.

Nokta: Hadiseler gerçekten durdu mu?

Elverdi: Yüzlerce dosya mahke­mede durdukça olaylar durmaz. 0 dosyalar Meclis'te bekletilmeyip infaz edilse, bakın nasıl durur. Bunların sürüncemede bırakıl­maması gerekir.

Nokta: Yani sizce 146/1 çok zorunlu ve gerekli bir madde mi?

Elverdi: Elzemdir. 146/1 olma­sa, erken kalkan eline silahını alır ihtilal yapar.

Nokta: 146. Madde'nin uygu­lanmadığı ülkelerde insanlar sa­bahları erken kalkıp ihtilal mi ya­pıyorlar?

Elverdi: Onlar bizim gibi ülke­ler değil. Bizim komşularımız ara­sından bir tek dostumuz var mı? (SÇ)