Krize Giren Türkiye - Hollanda İlişkileri 405 Yıldır Sürüyordu

Türkiye ile Hollanda arasında çıkan diplomatik kriz iki ülke arasındaki ekonomik ve siyasi ilişkileri etkilecek boyutlara kadar geldi.

AKP’li bakanların kopma noktasına getirdiği Türkiye-Hollanda ilişkileri nasıldı?

Kriz Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun 16 Nisan'daki anayasa değişikliği nedeniyle Cumartesi günü Hollanda'nın Rotterdam kentinde yapacağı kampanya toplantısı iptal edilmesiyle başladı. Ardından Çavuşoğlu, “Nazi” suçlaması yaptığı Hollanda’ya her şeye rağmen gideceğini duyundu. Hollanda 11 Mart'ta Bakan Çavuşoğlu'nun uçuş iznini iptal etti.

Uçuş iptali protesto edilirken, Rotterdam'daki protestoya katılmak isteyen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya'nın Konsolsoluğa girişine izin verilmedi, Sayan-Kaya zorla, polis eşliğinde Almanya'ya götürüldü. Türkiye’nin sert açıklamaları, iki ayrı nota vermesiyle ilişkiler daha da gerildi.

İki ülkenin tarihten bugüne siyasi ve ekonomik ilişkileri Türkiye'nin diğer çoğu Avrupa ülkesinden farklı olarak hep dengeliydi. Karşılıklı ticaret oranları birbirine yakın seyrediyordu. 208'de ikili anlaşma imzalanmış ve iki yılda bir ikili konferans düzenleniyordu. Şu an bu ilişki, Türkiye Dışişleri Bakanı ve Aile Bakanı Hollanda'ya giremiyor; Hollanda'nın İstanbul ve Ankara'daki temsilcilikleri etrafında polis bekliyor; Hollanda Büyükelçisi yurtdışında.

400. yıl önce başladı

Türkiye-Hollanda ilişkilerinin tarihi 17. Yüzyıla kadar uzanıyor.

İlk Hollanda Elçisi 1612 yılında atanmıştı. Elçinin adı Cornelis Haga’ydı. Aynı yıl Sultan I. Ahmet tarafından Hollandalılara “ahidname-i hümayun” (emperyal teminat ya da kapitülasyon) verildi.

İki ülke arasındaki ilişkilerin 400. yılı 2012 yılında kutlanmıştı.

Ahidname-i hümayun Avrupa ülkeleri ile Osmanlı İmparatorluğu ile olan siyasi ve ticari ilişkileri sağlamak ve sürdürmek için kullanılıyordu. Bu ahit aracılığıyla Hollandalı tüccarlar, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki faaliyetler yürüttü ve diplomasi bu faaliyetler çerçevesinde gelişti.

Hollanda Elçileri Osmanlı döneminde genelde İngiliz Büyükelçileri ile işbirliği halinde, Avusturya ve Rusya ile yapılan savaşlardan sonra barış müzakerelerinde arabulucu olmuştu. 1699 Karlofça ve 1718 Pasarofça Antlaşmaları bu arabulucukların en bilinen örnekleri.

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk daimi temsilcisi ise 1859 yılında Lahey Elçisi olarak atanan Yahya Karaca Paşa oldu.

Cumhuriyet dönemi

Cumhuriyetin ilanından sonra Hollanda ile Türkiye Cumhuriyeti arasında ilk anlaşma 1924 yılında imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti ile Felemenk Kraliyeti Arasında Muhadenet Muahedenamesi” (Dostluk Anlaşması) oldu.

İki ülke arasında ayrıca 26 Mart 2008 tarihinde “Türkiye-Hollanda İlişkilerinin Güçlendirilmesi ve Türkiye - Hollanda Konferansı Kurulmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası” imzalandı. Bu çerçevede kurulan Türkiye - Hollanda Konferansı (Wittenburg Konferansı) her sene dönüşümlü olarak iki ülkede düzenleniyor. Bu konferans toplam altı kez yapıldı. Bu çerçevede en son konferans 14 Şubat 2014 tarihinde Ankara’da yapılmıştı.

Türkiye'de yatırım yapan 1. ülke Hollanda

Dışışleri Bakanlığı verilerine göre Hollanda, Türkiye’de yatırım yapan ülkeler arasında birinci sırada yer alıyor.

Türkiye’nin 2015 itibariyle Hollanda’ya ihracatı 3 milyon 157 bin dolar. Hollanda’dan ithalatı ise 2 milyon 914 bin dolar. Yani ikili ticaret hacmi yaklaşık 6 milyon dolar.

Kaynak: TÜİK (milyon Dolar)

Hollanda, Türkiye’ye AB ülkeleri ortaklı uluslararası yatırım yapan firma sayısı bakımından, Almanya ve İngiltere’den sonra üçüncü sırada.

Türkiye’de 2013 yılı itibariyle 2.262 Hollanda firması faaliyet gösteriyor.

Hollanda’dan, 2002-2014 Ekim döneminde Türkiye’ye 19,9 milyar dolarlık yatırım yapıldı. Hollanda, anılan dönemde Türkiye’ye yapılan doğrudan yabancı yatırımlarda birinci sırada yer aldı.

Türkiye’den Hollanda’ya yönelik doğrudan yatırımların toplam miktarı ise 2002-2014 Ekim döneminde 7,6 milyar Dolar olarak gerçekleşti.

2015 itibariyle Hollanda’da yerleşik Türkiyeli girişimci sayısı 23 bine yakın. Türkiyeli girişimcilerin Hollanda'ya yaptığı yatırım miktarı ise 9 milyar 205 milyon dolar.

Hollanda Merkezi İstatistik Bürosu (CBS) 2013 yılı verilerine göre, 16,8 milyonluk ülkede 1,8 milyon göçmenin yaşadığı Hollanda’da 395 bin 302 Türkiye vatandaşı yaşıyor. Bu nüfusun yüzde 79’u (313 bin 368) çifte vatandaş. Bu verilere sadece Hollanda vatandaşlığına sahip olanlar veya mavi kart sahibi olanlar dahil değil. Hollanda’da Konsolosluk.net programına kayıtlı 455 bini aşkın Türkiyeli bulunuyor.

Türkiye’deki Hollandalılar

31 Aralık 2015 itibarıyla Türkiye’de çalışma izni alarak ikamet eden TC vatandaşı olmayan insanların ülkelere göre dağılımında Hollanda 19. Sırada yer alıyor:

Hollanda, Avrupa ülkeleri arasında Türkiye’ye yerleşenler arasında ise 3. sırada yer alıyor. İlk sırada Almanlar 56 bin 647 kişi ile yer alırken, bunu 12 bin 9 kişi ile Avusturyalılar izliyor.

2015 yılında Türkiye'ye turist olarak gelen Hollandalı sayısı 1 milyon 232 bin 487’di. (HK)