“Irak’taki çoğu parti, Türkiye’nin askeri üslerinden memnun değil”

*Fotoğraflar: AA ve sosyal medya

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Irak'ta Ekim 2021'de yapılan genel seçimlerin beraberinde getirdiği siyasi belirsizlik özellikle son aylarda Şii dini ve siyasi lider Mukteda es-Sadr yanlılarının parlamentonun basılmasına varan protestolarıyla birlikte siyasi istikrarsızlık ve kargaşaya doğru evriliyor.

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimine (IKBY) bağlı Zaxo'da 20 Temmuz'da gerçekleştirilen saldırı ve saldırıda dokuz sivilin hayatını kaybetmesinin yankıları ise Irak'ın Türkiye'ye suçlamaları ve Türkiye'nin inkarları ile sürüyor.

Peki, bölgede yaşayan, siyaset yapan insanlar Irak'taki bu son gelişmeler hakkında ne düşünüyor?

Goran (Değişim) Hareketi partisinin Diplomatik İlişkiler Departmanı üyesi Shunas Sherko Jdy, Ekim'deki seçimlerde desteklediği Sadr Grubu birinci parti çıkan Mukteda es-Sadr olmadan Irak'ta hükümetin kurulamayacağını söylüyor.

Sherko Jdy'e göre, ülkede tüm siyasi partilerin hemfikir olduğu bir konu var: Şiiler arasında bir iç savaş çıkmamalı. "Bu yüzden de ülkede durum kontrolden çıkmayacaktır."

Zaxo saldırısı ile ilgili de sorularımızı yanıtlayan Sherko Jdy, "Irak Kürdistanı ve Irak'ın farklı aktörler arasındaki gerilimlerde yer almaması gerektiğinin" altını çiziyor ve ekliyor: "Orta Doğu'daki farklı aktörler arasında barış süreci talep ediyoruz. Tarih, birbiriyle savaşarak herhangi bir kazanım elde edilmeyeceğini kanıtladı. Bunun bedelini siviller ödeyecektir."

Devamını Shunas Sherko Jdy'nin kendisinden dinleyelim...

Erken seçimin beklenmeyen sonuçları

Irak'ta Ekim 2021'deki son genel seçimlerden bu yana ülkede bir siyasi belirsizlik ve son dönemde Bağdat'ta yoğunlaşan protestolarla birlikte siyasi bir istikrarsızlık ve kargaşa var. Bu duruma sebep olan neydi? Protestoların tarafları neyi savunuyor?

Son seçim, yeni seçim sistemi sebebiyle Irak halkı ve siyasi partiler için farklıydı.

Bundan memnun olan çok fazla parti yoktu. Ama halkın talepleri ve 2019'da Bağdat'ta gerçekleştirilen kitlesel protestolar sebebiyle [Mustafa el-]Kazimi iktidara geldi ve erken seçimlere gitme sözü verdi.

Seçimler yapıldığında sonuçlar farklı oldu. Pek çok siyasi parti bu sonuçları beklemiyordu. Bir yandan da Mukteda es-Sadr ve [Irak eski başbakanı] Nuri el-Maliki arasında hep anlaşmazlıklar olagelmişti.

Seçimlerden sonra siyasi partiler arasında görüşmeler oldu. Sünniler anlaşıp bir araya gelerek bir nevi tüm Sünni sesleri topladıkları bir koalisyon kurabildiler. Fakat Şiiler ve Kürtler, yeni hükümetin gündemi ya da yeni hükümet kurma konusunda anlaşamadı.

Bu yüzden de Şii Meclisi arasında da Kürt Meclisi arasında güç rekabeti var.

"Muhtemelen yeni bir seçim olacak"

Peki, tüm bu gelişme ve protestoların ışığında geleceği nasıl görüyorsunuz? Gerilimin daha fazla artmasını bekliyor musunuz?

Mukteda es-Sadr olmadan Irak hükümetinin kurulabileceğini düşünmüyorum. Bence bu intihar etmek olacaktır.

Geçen yıl Türkiye'de bir gazeteye röportaj vermiştim. Bana Mukteda es-Sadr olmadan seçimin olup olamayacağını sordular. O zamanlar Mukteda es-Sadr seçimleri boykot edip "Seçimlere katılmayacağım" demişti. Ben de o zaman şöyle dedim: Mukteda es-Sadr olmadan seçimin olmasının yolu yok.

Şimdi de Mukteda es-Sadr olmadan yeni hükümeti kurmanın imkansız olduğunu söylüyorum. Ve umarım durum kontrolden çıkmayacaktır. Shia Marja'nın da tüm siyasi partilerin de söylediği ve hemfikir olduğu şey bu: Şii siyasi partiler arasında bir iç savaş olmamalı.

Ama bence bu hükümet bir yıl daha devam edecek ve muhtemelen yeni bir seçim olacak.

"Irak hükümeti, elinde kanıtların olduğunu söylüyor"

Bildiğiniz gibi, 20 Temmuz'da Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ne bağlı Zaxo'da dokuz sivil öldürüldü. Irak Türkiye'yi suçlarken Türkiye PKK'yi, PKK ise Türkiye'yi suçladı. Bu konu siyasetçiler arasında ve medyada nasıl konuşuluyor? Ülkedeki durum ne? Sizin partiniz de dahil farklı siyasi partiler bu konuda nasıl pozisyon aldı?

Irak Kürdistanı, Irak hükümetinin bir parçası ve sanıyorum ki Irak Dışişleri Bakanı'nın (Fuad Hussein) Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplantısında söyledikleri tam olarak siyasi partilerin çoğunun bu konuda düşündükleriydi.

Irak Kürdistanı ve Irak'ın farklı aktörler arasındaki gerilimlerde yer almaması gerektiğini düşünüyorum. Kürdistan orada yer almamalı. Siyasi partiler harekete geçip diğer siyasi aktörler arasından birini seçmemeli.

Esasen, bu saldırı Kürt halkı ve Irak halkı arasında muazzam bir tepki gördü çünkü orada piknik yapan pek çok sivil vardı; bazıları Bağdat'tan, bazıları Irak'ın başka bölgelerinden gelmişti. Orada bir aile vardı. Balayı için Zaxo'ya gelip orada kalan iki çift vardı. Dolayısıyla, [olay] bu yüzden o kadar büyüdü. Orada aynı zamanda çocuklar vardı.

Irak hükümetinin söylediği şu: Elimizde bunun (saldırı) Türkiye'den geldiğini gösteren kanıtlar var. Türkiye tabii ki bunu inkar ediyor. Fakat duyduğumuza göre Irak hükümetinde kanıtlar var ve bence Türkiye'nin bu saldırının arkasında olduğunu gösteren kanıtlar uluslararası kamuoyuna sunuldu.

"Türkiye-PKK gerilimi burada cereyan etmemeli"

Sizde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nden söz ettiniz... Irak hükümetinin ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi hükümetinin başka ne gibi adımlar atmasını bekliyorsunuz?

Kürt hükümeti ve Kürdistan'daki tüm siyasi aktörler de sanırım bu saldırıyı kınadı. Bence Türkiye ve PKK arasındaki herhangi bir gerilim Irak Kürdistanı'nda ya da Irak'ta cereyan etmemeli.

Orta Doğu'daki farklı aktörler arasında barış süreci talep ediyoruz. Tarih, birbiriyle savaşarak herhangi bir kazanım elde edilmeyeceğini kanıtladı. Bunun bedelini siviller ödeyecektir.

Bu yüzden de Orta Doğu, Kürdistan ve Türkiye'deki tüm siyasi aktörler arasında siyasi müzakereler olması gerektiğini düşünüyorum.

Bu sorunlar, bu çatışmalar, bu gerilimler diyalog ve müzakereler yoluyla çözülebilir.

"Mukteda es-Sadr'ın açıklaması tetikleyici oldu"

BM ve ABD gibi uluslararası örgüt ve ülkeler Zaxo saldırısını kınayan açıklamalar yapmakla birlikte doğrudan Türkiye'nin adını anmadılar. Siz bu açıklamalar hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce yeterliler mi?

Uluslararası kamuoyunun tamamının olan bitenden memnun olmadığını ve çoğunun da sert bir tavır aldığını düşünüyorum. Bu, bu yüzden uluslararası kamuoyunda da çok önemliydi. Irak'taki BM temsilcisi de Türkiye'ye karşı güçlü bir açıklama yaptı. Dolayısıyla, uluslararası kamuoyunun gördüğümüz şeye karşı ilk defa büyük bir adım attığını düşünüyorum.

Saldırının ardından başlayan protestolar hala devam ediyor mu? Irak'ta Türkiye'ye tepki buradan bakıldığında göründüğü gibi son dönemde artış gösterdi mi? Öyleyse sebebi nedir? Tepkinin bu kadar büyük olmasının sebebinin ölenlerin Arap olması ile ilgili olduğu yorumları da yapılıyor. Sizce gerçekten sebep bu olabilir mi?

Bence durum tam olarak bu. Çünkü saldırıdan sonra Irak'taki büyük partilerin bazıları bazı güçlü açıklamalar yaptı. İlk açıklama Mukteda es-Sadr'dan geldi. Mukteda es-Sadr çok güçlü bir açıklama yaptı ve sanırım bu bir şekilde Irak hükümetini buna karşı sert bir tavır almaya itti.

Ben, tam olarak saldırı sivilleri öldürdüğü için hükümetin devreye girdiğini düşünüyorum. O insanlar seyahatteydi, tatil yapıyorlardı. Aynı zamanda, medyadaki videolarda, sosyal medyada paylaşılan videolarda insanlar Zaxo'da yaşananın ne kadar kötü olduğunu görebiliyordu. Bence bunun bu kadar çok yayılmasının asıl sebebi buydu.

"Muhalefet, 'Tükiye'nin çok fazla üssü var' diyor"

Irak'ta Türkiye'ye karşı muhalefet ve tepkinin sadece bu saldırı ile ilgili olduğunu düşünüyor musunuz? Ya da başka sebepleri olabilir mi?

Siyasi partilerin çoğunun Türkiye'nin Irak'taki askeri üslerinden memnun olduğunu düşünmüyorum. Muhalefetin söylediği şu: Irak'ta Türkiye'nin çok fazla askeri üssü var.

Mukteda es-Sadr'ın da söylediği, Iraq hükümetinin de talep ettiği, Türkiye'nin tüm bu askeri üsleri kaldırması.

Son olarak farklı siyasi aktörler arasındaki farklı ilişkilere değinecek olursak; Irak hükümeti-Türkiye, IKBY-Türkiye, Kürdistan Demokratik Partisi (KDP)-Türkiye, Kürdistan Yutseverler Birliği (KYB)-Türkiye ve Goran-Türkiye ilişkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Sizce son saldırı bu ilişkileri nasıl etkiledi?

KYB ve KDP arasındaki ilişkinin hala aynı olduğunu düşünüyorum. Özellikle Irak Cumhurbaşkanlığı konusunda büyük farklar var aralarında. KYB hala devlet başkanlığını almak istiyor; KDP de Irak'ta devlet başkanlığını almak istiyor.

Dolayısıyla, müzakere halindeler ve iyi bir ilişkilerinin olduğunu görmüyorum. Sona aylarda bazı müzakereler yapılıyor ama duruş ve tavırları hala aynı.

KDP'nin ve IKBY'nin Türkiye ile ilişkileri de hala iyi gidiyor. Türkiye ve Kürdistan arasında büyük bir alışveriş var. Kürdistan, petrolünü halen Türkiye üzerinden satıyor. Dolayısıyla, bu yüzden hala iyi ilişkiler içindeler.

Zaxo'daki saldırıdan sonra Irak hükümeti ve Türkiye arasındaki ilişki iyi gitmiyor ana genel olarak siyasi aktörler arasında çok fazla terörize bir durum olduğunu görmüyorum. (SD)