Konferansın ilk günü, Rakel Dink’in konuşması ve AB Türkiye Delegasyonu Başkanı Nikolaus Meyer-Landrut’un video mesajıyla başladı. Ardından açılış tebliği için BM Azınlık Konuları Eski Özel Raportörü Fernand de Varennes, azınlık haklarının insan haklarıyla bağlantısını uluslararası kurumlar bağlamında değerlendirdiği bir konuşma yaptı.
Günün “Kavramsal Çerçeve ve Azınlıkların Korunması” isimli ilk paneli Turgut Tarhanlı moderatörlüğünde Olgun Akbulut ve Yeşim Bayar’ın konuşmalarıyla başladı. Akbulut azınlık kavramının ne anlama geldiğini ve tarihsel evrimini tartışmaya açarken Bayar, uluslararası aktörler, azınlık rejimleri ve Osmanlı sonrası yeniden yapılanmayı anlattı.
Baskın Oran Lozan’ı anlattı
“Lozan ve Sonrası Azınlıklar” başlıklı ikinci panel, Ayhan Aktar moderatörlüğünde Baskın Oran, Derya Bayır ve David Gaunt’un konuşmaları gerçekleşti. Konferansa çevrimiçi katılan Oran, Lozan bağlamında Kürtlerin azınlık hakları meselesine değindi. Lozan döneminde Kürtlerin durumunu değerlendiren Oran, Lozan’dan sonra kurulan devletin ulusal değil ulus devlet olduğunun altını çizdi. İkinci çevrimiçi sunumda Kürtlere Lozan’da hak tanınıp tanınmadığı konusunu tartışmaya açan Bayır, metnin hak arama mücadelesinde önemli olduğunu belirtti. Son konuşmada David Gaunt, Süryani Ortodoks Kilisesi’nin siyaseten boyun eğme sürecini aktardı.
Rakel Dink: Biz zaten yıllardır katillerle aynı havayı soluyoruz
Üçüncü panel, “Kimlik ve Tanınma” başlığıyla ve Hülya Adak’ın moderasyonuyla gerçekleşti. Emre Can Dağlıoğlu, konuşmasında Cumhuriyet tarihinde Antakyalı Arapça konuşan Ortodoksları konu aldı. İkinci konuşmacı Levon Leonidas Ntilsizian, Yunan Devleti’nin azınlık politikaları ve uygulamaları çerçevesinde Yunanistan’daki Ermeni toplumunun tarihsel gelişimini aktardı. Son olarak Nicholas Al-Jeloo, “Sürgün Edilen ve İstenmeyen Bir Azınlık: Hakkâri Süryanileri” başlıklı sunumunu çevrimiçi olarak gerçekleştirdi.
Günün son panelinde “Sürgün, Geri Dönüş ve Mülksüzleştirme” konusu ele alındı. Mehmet Polatel moderasyonundaki oturumun ilk konuşmasını Seda Altuğ yaptı. Altuğ, Suriye’de sınır ötesi idaresi ve Türkiye’deki 1921-1939 yılları arasındaki ulus inşasını değerlendirdi. İkinci konuşmacı Elif Kevser Özer, “’Apelasis’i Dün Gibi Hatırlıyorum” başlıklı sunumunda Rumların 1964’te sınır dışı edilmesini anlattı. Çevrimiçi sunumda Pelin Tan, Dicle Nehri ekolojisini anlattı ve peyzajda ekstraktivist olmayan pratiklerden bahsetti.
Konferans ikinci günde dört panelle devam etti
İkinci günün ilk, panelin beşinci paneli “Kültürel Miras, Hafıza ve Mülkiyet” başlığıyla ve Ayfer Bartu Candan’ın moderasyonuyla başladı. Oturumun ilk konuşmacısı Melis Cankara, Urla Yarımadası’nda Rum Emvâl-i Metrûkesi’nin yeniden kullanımını değerlendirdi. Ardından Özge Kurban, Bitlis Hizan’da Ermenilerin kırsal mirasını kolektif bellek üzerinden incelediği sunumunu gerçekleştirdi. Üçüncü konuşmacı Ümit Kılınç, “Türkiye’deki Dinî Azınlıklara Ait Mülklerin İadesi ile İlgili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Tatmin Edici (Olmayan) Tutumu” başlığı altında konuşmasını yaptı. Son olarak Miray Çakıroğlu, Türkiye’de gayrimüslim mülkiyetinin zamansallığını, felaket sonrası Antakya bölgesi ve İstanbul bağlamında değerlendirdi.
“Kimlik, Aidiyet ve Dışlanma” başlıklı altıncı panel, Nesrin Uçarlar moderasyonunda gerçekleşti. İlk konuşmacı Cem Reyna, Türkiye’deki Yahudilerin aidiyet hissiyatı üzerine konuştu. İkinci konuşmacı Hülya Delihüseyinoğlu “Ermeni Okullarının Müphemlikle Yönetimi” başlıklı konuşmasını yaptı. Son olarak, Hrag Papazian “Gâvur’dan ‘Gâvuroğlu’na: Türkiye'de Dinî ve Irksal Dışlama Paralel Rejimleri” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi.
Yedinci panel “Azınlıkta Kalan Toplumlar” başlığıyla Samim Akgönül’ün moderatörlüğünde başladı. Pınar Sayan ve Elmas Kökçü, Türkiye’nin Roman politikaları hakkında bir konuşmayla oturumu açtı. İkinci konuşmacı İrfan Çağatay, Cumhuriyetin 100. Yılında Lazların durumunu değerlendirdi. Son konuşmacı Victoria Arakelova Türkiye’de Ezidi meselesi üzerine bir konuşma yaptı.
Konferansın sekizinci ve son paneli, “Din, İnanç ve Azınlıklar” başlığıyla gerçekleşti. Ayşe Kadıoğlu moderasyonundaki oturumun ilk panelisti Christopher Sheklian, ayin, kilise bilimi ve azınlık hakları üzerine konuştu. Howard Eissenstat, “Çeşitlilik’, ‘Hoşgörülülük’ ve AK Parti Üzerine: Cumhuriyet’in 100. Yılında Yakınlaşma ve Ayrışmaları Ele Almak” isimli konuşmasını gerçekleştirdi. Konferans, Angelo Francesco Carlucci’nin Türkiye’de Alevilerin dinî hakları için mücadelesini ele aldığı konuşmasıyla son buldu.
(AY/NK)
