Üniversite öğrencilerinin harçlarla mücadelesi 80’lerden beri devam ediyor. 80’lerin ortasında YÖK’ün yasal hale getirdiği harçlara 1989’da yüzde 100'lük zam yapılınca öğrenciler sokağa dökülmüştü. İstanbul Üniversitesi öğrencileri bu sıralarda harçlar için 'haraç' benzetmesini yapmıştı.[1]
90'lar boyunca bir azalıp bir artan harçlara karşı eylemler 1995 yazında kitleselleşti. Yaklaşık yüzde 300 zam yapılacağı[2] haberi üzerine farklı üniversitelerden öğrenciler ‘Ankara Üniversiteleri Öğrenci Koordinasyonu’ adı altında örgütlenerek harçları protesto etmek için eylemler düzenledi.
Gürüz: Pazar ekonomisi kaçınılmaz
YÖK’ün başına 1994’te geçen Kemal Gürüz, “Türkiye’de ve Dünyada Yüksek Öğrenim, Bilim ve Teknoloji” başlıklı bir rapor hazırlatarak üniversitelerin “pazar ekonomisinin arz ve talep ilkelerine uygun hareket etmek zorunda” olduğunu, paralı eğitimin parasız eğitime göre “daha demokratik bir yapı” sunduğunu ve ailelerle öğrencilerin “üniversitelerin finansmanına katılmak zorunda” olduklarını ileri sürdü.
Öğrencilerin harçların artırılması yönündeki haberler üzerine örgütlenmeye başladığı dönemde Gürüz, basına “eğitimde pazar ekonomisi ilkelerinin uygulanması kaçınılmazdır” gibi açıklamalar yapıyordu.
Zaman içersinde Gürüz'ün hazırlattığı rapordaki ilkeler uyarınca bir yandan vakıf üniversitelerinin sayısı, diğer yandan da öğrenim harçları arttırıldı. YÖK, harçların adaletsiz olmadığını savunurken fakir öğrencilerin burs alabildikleri için mağdur olmayacaklarını ileri sürdü.[3]
YÖK'ün kuruluş günü geleneksel olarak her yıl protesto edildi. En geniş kalımın sağlandığı eylemlerden biri 6 Kasım 1996'da yaşandı. YÖK'ün 15. kuruluş yıldönümü protestolarında İstanbul ve Ankara'da yüzlerce öğrenci Çevik Kuvvet tarafından coplanarak ve yerlerde sürüklenerek gözaltına alındı. 8 Kasım'da Milliyet'te çıkan bir habere göre İstanbul'da Beyazıt Meydanı'nda 542 öğrenci gözaltına alınmıştı.
350 bin imza
Şimdi de ‘katlamalı harç’ çıktı 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nda 19 Kasım 2014’te yapılan değişikliklere göre okullarını uzatan ya da bir dersi ikiden fazla defa alan öğrenciler ek ücret ödemek zorunda kalacak. Bu ücret ders tekrarlandıkça yüzde 50’den başlayarak “katlanarak” artacak. Kanunun 60 no’lu geçici maddesinde, bir derse ikiden fazla kayıt yaptırılması, ilave ders alınması veya öğrenimin gerekli sürede tamamlanmaması halinde ödenecek (birinci öğretimde) “katkı payı” ya da (ikinci öğretim ve uzaktan öğretimde) “öğrenim ücreti”nin 2014-2015 eğitim-öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlayacağı belirtiliyor. 44. maddede aynı tarihte yapılan değişiklikte, “dersi uzaktan öğretim yoluyla almayı tercih eden öğrencilerden de” katkı payı alacağı yazılı. Kanunda katkı payı veya öğrenim ücretini süresinde ödemeyenlerin o dönem için kayıt yaptırayacağı ve öğrencilik haklarından yararlanamayacağına da dikkat çekilmiş. Öğrenci Kolektifleri, 16 Kasım 2014'de bir açıklama yaparak “katlamalı harç” sisteminin Zonguldak, Sakarya, Kayseri ve Denizli’de üniversitelerde uygulanmaya başladığını öne sürdü. 30 Kasım 2014'te kolektif üyeleri, Ankara’da YÖK binası önünde katlamalı harç sistemine karşı yaptıkları eylem sırasında polis müdahalesiyle karşılaşmıştı. |
1994'te kurulan "İstanbul Üniversiteleri Öğrenci Koordinasyonu’ndan hareketle 1995'te oluşturulan Ankara’daki koordinasyonun ilk büyük eylemi, harçların arttırılmasına karşı toplanan 350 bin imzanın Milli Eğitim Bakanlığı’na sunulması için Kızılay’da 20 Ekim 1995’te yapılan miting oldu.
İstanbul ve Ankara’daki öğrenci koordinasyonları, 1995 ve 1996 senelerinde üniversite işgalleri, açlık grevleri ve “Artık haraç ödemiyoruz” mitingleri gibi binlerce öğrencinin katıldığı eylemler düzenledi.[4] Çukurova Üniversitesi’nde öğrenciler de rektörlük binası önüne mendil açıp üzerine bozuk para atmıştı.
29 Şubat 1996’da TBMM’de Genel Kurul sırasında “okuma hakkımız engellenemez” sloganları eşliğinde dinleyici localarından ‘Harçlara Hayır’ yazılı bir pankart sallandırdı. Medyada ‘kalemli terör örgütü’ adıyla anılan dava yıllarca gündemden düşmedi.
YÖK, 2009-2010 akademik yılında üniversitelerin ikinci öğretim harçlarına yüzde 500'e varan oranlarda zam yapılmasını istemiş, karar yine kitlesel protestolarla karşılanmıştı. Hükümet tepkiler üzerine YÖK’ün önerdiği zammı reddetti.
Bakanlar Kurulu’nun 29 Ağustos 2012 tarihli kararı üzerine “harçların kaldırıldığı” yönünde birçok haber çıktı.
Ancak bu karar sadece gündüz öğrenim gören öğrenciler için geçerli. Akşam eğitim gören ikinci öğretim öğrencileri istisna maddelerle kapsam dışı bırakıldı. Ayrıca ODTÜ gibi yabancı dilde eğitim veren üniversitelerdeki öğrencilerden de 1,5 kat fazla öğrenim ücreti alınıyor. (Eİ/HK)
[1] "Harçlar gitti, geriye cezası kaldı", Radikal, 29.08.2012
[2] “Öğrenci harçlarına rekor zam”, Milliyet, 23.07.1995
[3] Ayşen UYSAL (2001). "Kalemli Çete Örneği", Birikim, Sayı 146
[4] Ayşen UYSAL (2001). "Kalemli Çete Örneği", Birikim, Sayı 146
