Ülkede Özgür Gündem Temmuz'da yayınladığı toplam 2,752 haberin yüzde 12.43'ünü "haklar" alanından derlerken, Hürriyet toplam 3,751 haberinin yüzde 2.69'unu bu alana ayırarak izlenen 12 gazete arasında en sona geçti.
Hak haberciliğine verdikleri önem bakımından Ülkede Özgür Gündem'i Temmuz'da yüzde 7.38 ile Günlük Evrensel, 5.98 ile Birgün, 5.26 ile Radikal ve 4.56 ile Yeni Şafak izliyor.
Ülkede Özgür Gündem, Temmuz'da genel hak haberleri toplamının yanı sıra kadın, çocuk ve insan hakları ile ifade özgürlüğü haberlerine de göreli olarak en çok yer veren gazete oldu.
Avrupacılar, Avrupa eleştiricilerinin gerisinde
İzlemeden elde edilen ilgi çekici sonuçlardan biri de Kopenhag Kriterlerine uyum başta olmak üzere Türkiyenin Avrupa Birliği (AB) üyeliğini benimseyen çok satışlı günlük gazetelerin, hak haberlerine, Türkiyenin üyeliğine ya da genel olarak ABye nispeten eleştirel yaklaşanlardan çok daha az yer vermesi. Eleştiriciler hak haberciliği konusuna sayfa ve haber sayılarına oranla daha fazla önem verirken Avrupacılar sıranın sonlarında yer alıyor.
Haziran'a göre "Yeni Şafak"ta artış
Önceki ay elde edilen izleme sonuçlarına göre de, Ülkede Özgür Gündem, toplam haberlerinin en büyük oranını haklar alanına ayırarak en başa Sabah ise en sona yerleşmişti. Mayıs ve Haziran'da "hak haberciliği"ne verdikleri önem açısından ilk beş sıraya yerleşen gazetelerden Cumhuriyet Temmuz'da yerini Yeni Şafak'a bırakarak yedinci sıraya geriledi. Yeni Şafak toplam haberlerinin yüzde 4.56'sını hak haberlerine ayırırken, Cumhuriyet yüzde 3.24'te kaldı.
Öte yandan Mayıs ve Haziran'da 5. sırada olan Birgün gazetesi Temmuz'da toplam 3, 580 haberinin yüzde 5,98'ini haklar alanına ayırarak 3. sıraya çıktı
Çok satışlılarda bazı kıpırdanmalar
Önceki izlemelerde de görüldüğü gibi genel "hak haberciliği"ne göreli olarak daha çok yer veren gazeteler hala az satışlılar. Dönem içi ortalama günlük satışı 109,148 olan Yeni Şafak'ın 5. sıraya çıkmasıyla birlikte hak haberciliğine önem veren gazetelerin toplam günlük ortalama tirajları 187,016'ya yükselse de geri kalan yedi gazetenin toplam satışları1 milyon 969 bin 541'e ulaşıyor. Yani toplam tirajın yüzde 80ine egemen olanlar, hak haberleriyle neredeyse ilgilenmiyor bile.
Ancak çok satışlılardan Milliyet, Akşam ve Vatan "kadın hakları" haberlerine Temmuz'da Hazirana oranla bir ölçüde daha çok yer vererek bu alandaki sıralamada yukarıya çıkıyorlar. Bununla birlikte bu gazetelerin kadın hakları haberlerine ayırdıkları yer, sırasıyla yüzde 1,31, 1,24 ve 1,22 ile sınırlı kalıyor. Kadın hakları gerçekte Temmuz'da da, görünmeyen haklar arasında.
İslamcı gazetelerin kadın haklarına verdikleri önem hala sınırlı
12 gazeteden İslamcı görüşleriyle bilinen Yeni Şafak ve Zaman gazeteleri, Temmuz'da "insan hakları" konusuna göreli olarak daha çok yer verirken "kadın hakları" konusunda çok fazla bir gelişme göstermiyorlar. Ancak "laik" Cumhuriyet gazetesinin Temmuz performansı düşmüş görünüyor. Cumhuriyet Temmuz'da haberlerinin yüzde 0.47'sini "kadın hakları"na ayırarak 12 gazete arasında en sona iniyor. Kadın haklarına verilen önem Ülkede Özgür Gündem'in yüzde 3.38'lik performansı bir yana bırakılırsa yüzde 1.31 (Milliyet) ile yüzde 0.47 (Cumhuriyet) arasında oynuyor.
Çocuklar gene en sonda
İzlenen 12 gazete çocuk haklarına ilgisizliklerini Temmuz'da da sürdürüyor. Haziran'da ve Mayıs'ta olduğu gibi Temmuz'da da 12 gazetenin hiçbirinde çocuk haklarına ilişkin haberlerin genel haber toplamına oranı yüzde 1'e bile ulaşmıyor.
En çok ilgi insan haklarına
İzlenen 12 gazete, Temmuz'da da genel haklar arasında göreli olarak en çok yeri insan hakları haberlerine verdiler. Ülkede Özgür Gündem haberlerinin yüzde 5,56'sını; G. Evrensel 4,66'sını, Birgün 3,44'ünü, Radikal 2,98'ini Yeni Şafak da yüzde 2,56'sını insan hakları alanından seçmişlerdi. İnsan hakları haberlerine Temmuz'da en az yer veren gazete ise yüzde 1.05 ile Milliyet oldu.
BİA2 ve hak haberciliği
Hak haberciliği izlemesi, IPS İletişim Vakfı tarafından sürdürülen "Medya Özgürlüğü ve Bağımsız Gazetecilik, İzleme ve Haber Ağı Projesi" kısa adıyla BİA2 , kapsamında gerçekleştiriliyor.
Projenin amaçları şöyle sıralanıyor:
* Enformasyonun toplumsal ve kültürel değeri konusunda halkın duyarlığının artırılması;
* İfade özgürlüğü ihlallerinin izlenmesi ve ifade özgürlüğünün genişletilmesi doğrultusunda gerçekleştirilen reformların uygulanmasının özendirilmesi;
* Çoğulculuk ve kamu yönetimine katılımın geliştirilmesi için yerel medyanın güçlendirilmesi;
* Haklar konusunun daha çok ve daha nitelikli olarak haberleştirilmesi;
* Gazetecilik standartlarının ve meslek etiğinin yükseltilmesi.
İzleme kapsamında sürdürülen çalışmalar arasında üç ayda bir yayımlanan "Medya Özgürlüğü ve Hak İhlalleri" "Gözlem Raporları" da var. İkincisi Temmuz başlarında yayınlanan "Medya Gözlem" raporları, hükümet ve idarenin yazılı basın, radyo ve televizyonların seslerini özgürce duyurabilmesinin önüne koyduğu yasal ve fiili engellere dikkati çekmeyi; habercileri, meslek kuruluşlarını ve halkı ihlaller konusunda bilgilendirmeyi; idareyi ifade özgürlüğü yolunda gerçekleştirilmiş reformların sürdürülmesi bakımından uyarmayı hedefliyor.
"Hak haberciliği" izlemesi ise Türkiye medyasına bu alanda daha nitelikli ve daha kapsamlı bir habercilik için "hak haberciliği" alanında yaptıklarına ilişkin bir ayna tutmayı amaçlıyor.
İzleme nasıl yapılıyor?
Hak haberciliği izlemesi, günlük olarak izlenen 12 ulusal gazetenin haberleri arasında yer alan kadın, çocuk ve insan hakları ile ifade özgürlüğü konularındaki haberlerin ayrıştırılması, sayılması ve toplam haber sayısına, ayrı ayrı ve bir arada oranlanması yoluyla gerçekleştiriliyor. Sayım sırasında ekler göz önüne alınmıyor. Gazetelerin ekler dışında kalan temel bölümlerinde yer alan girişler sayılıyor ve değerlendiriliyor.
Sıralama, her bir gazetenin kadın, çocuk, insan hakları ve ifade özgürlüğüne ayrılan haberlerin toplamının genel haber toplamına oranı ile elde ediliyor. Bu amaçla 12 gazetenin her biri bianet editörleri tarafından her gün haber konularına göre ayrıştırılıyor. Gazetelerin her gün yayınladıkları haber sayısı, haberler tek tek sayılarak bulunuyor. Sonuçlar bir veri tabanı üzerinde işlenerek, kadın, çocuk, insan hakları ve ifade özgürlüğü kategorileri üzerinden genel haber sayısına oranlanıyor; dört kategorinin toplanarak genel haber sayısına oranlanmasıyla da genel sonuçlara erişiliyor.
12 gazete Türkiye'de sağ, sol, merkez ve İslami kamuoyunun oluşmasına yaptıkları katkı göz önünde tutularak seçildi. Bu 12 gazetenin toplam satışı 5 Temmuz-1 Ağustos döneminde Türkiye'de yayımlanan 36 gazetenin toplam satışının yaklaşık yarısına denk geliyordu.
Değerlendirmeye alınan "haberler" gerçekte yalnızca haberleri değil; bu gazetelerin bütün sayfalarında yer alan reklam ve duyurulardan gayri her tür girişi kapsıyor. İzleme kapsamında "haber" başlığı altında, haberlerin yanı sıra makaleler, inceleme ve araştırmalar, köşe yazıları da ele alınıyor. (EK)
Tablolar
"Hak Haberciliği İzleme" raporunun sayısal ve grafik tablolarına "xls formatında" erişmek için tıklayınız.
