Güllü Agop ve adları
Güllü Agop olarak tanınan Agop Vartovyan , tiyatro oyuncusu ve yönetmendir. 1840-1902 yılları arasında İstanbul'da yaşayan Güllü Agop, oyunculuğu pek de parlak sayılmamasına rağmen, kurduğu ve yönettiği topluluklarla başarı kazanan bir sanatçıdır.
Balıkhanede memurken...
Vartovyan, ilk olarak 1861-1862 yılları arasında, Balıkhane'de memurken Ermenice oyunlar sergileyen Naum Efendi yönetimindeki Şark Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Tiyatro deneyimini ve bilgisini geliştirdikten sonra, bir süre İzmir'de genç Ermenilerin oluşturduğu amatör bir grubun yönetmenliğini üstlenen Agop, daha sonra İstanbul'da Asya Kumpanyası ile Gedikpaşa'da ve Üsküdar 'da Ermenice oyunlar sergiledi. 1869 yılında Gedikpaşa Tiyatrosu'nda ona asıl ününü sağlayan Osmanlı Topluluğu 'nu kurdu. Bu adı kendinden önce tiyatroyu kiralamış olan Razi adlı bir İtalyan da kullanmaktaydı.
Saraydan imtiyazlı
Güllü Agop tiyatrosunda Türkçe oyunlar oynamaya önem verdi. 1870 yılında Sadrazam Ali Paşa 'nın desteğiyle, saraydan, on yıl boyunca İstanbul'da Türkçe oyun oynayacak tek tiyatro olma imtiyazını aldı.
İmtiyaz şartı
Bu imtiyazda, altı ay içinde İstanbul ve Üsküdar'da, üç yıl içinde de Galata, Tophane ve Beyoğlu'nda birer tiyatro binası kuracağı ve gelir/gidere bakılmadan her yıl en az Üsküdar'da otuz , Galata ve İstanbul'da elli oyun oynanması şart koşulmuştu.
Gedikpaşa tiyatrosundan ayrılış...
Güllü Agop, 1880 yılında on yıllık imtiyazın sona ermesiyle etkinliği azalan Gedikpaşa Tiyatrosu'ndan ayrıldı. Bir süre Mınakyan 'la birlikte Şehzadebaşı 'ndaki başka bir tiyatroda çalışmaya başladı.
Güllü Agop'un Güllü Yakup Efendi oluşu
1882 yılında II. Abdülhamid 'in emriyle Mızıka-yı Hümayun 'a alındı. Bu arada kendi isteğiyle Müslüman oldu ve Güllü Yakub Efendi adını aldı. Hayatının sonuna kadar sarayda yaşayan Güllü Agop'un kabri Beşiktaş 'ta Yahya Efendi Mezarlığı 'nda bulunmaktadır.
Oyun yazarları
Güllü Agop, Türk tiyatrosunun gelişmesinde önemli rol oynamış bir tiyatrocu. Tiyatrosunda sergilediği çeviri oyunların yanısıra Ebüzziya Tevfik, Direktör Ali Bey, Recaizade Ekrem, Namık Kemal, Ahmed Midhat Efendi gibi döneminin önde gelen yazarlarına ısmarladığı ya da onlardan oynadığı oyunlar Türk tiyatro dilinin gelişmesine katkıda bulundu.
Teodor Kasap 'ın ve Ahmed Vefik Paşa 'nın Moliere uyarlamalarını da geniş kitlelere tanıttı. Müslüman oyuncuların da topluluğuna katılması için çaba gösterdi.
Tiyatrosunda yetişenler
Ünlü oyunculardan Ahmed Fehim, Ahmed Necib, Muhterem Efendi, Mehmed Vamık gibi ilk Türk tiyatro oyuncuları onun yanında yetişti. Kel Hamid, Kavuklu Hamdi, İsmail Hakkı, Küçük İsmail gibi ünlü tulûatçılar da gene Gedikpaşa Tiyatrosu'ndan yetişen sanatçılar arasındadır.
Sahnelediği ünlü oyunlar
Güllü Agop'un tiyatro sahnelerine taşıdığı çok sayıda oyundan bazıları şunlardır:
Leyla ile Mecnun (1869), Zor Nikahı (1869), Tosun Ağa (1870), Ayyar Hamza ( 1871), Vatan (1873), Pinti Hamid (1873), Baba Himmet (1874), Direktörün Hali (1875)...(YÖ/NU)
