Görme engellinin imzasını kabul etmeyen Turkcell’e ceza
Türkiye İnsan Hakları Eşitlik Kurumu (TİHEK), abonelik başlatmak için Kayseri'de bir bayiye giden görme engelli C.M.'nin imzasını kabul etmediği için Turkcell'e 204 bin 285 TL, ÜNTAŞ isimli şirkete de 15 bin lira idari para cezası verdi. TİHEK, Turkcell'in ayrımcılık yasağını ihlal ettiğini hükmetti.
Yüzde 90 oranında görme engelli olan yurttaş TİHEK'e yaptığı başvuruda, Mart 2024'te gittiği ÜNTAŞ'a ait Turkcell bayisinde personelin kendisine noterden başka bir kişiye vekalet vermesini istediğini söyledi.
Engelliler Hakkında Kanun ve Türk Borçlar Kanunu gereği görme engellilerin imzalarında tanık aramayacağını söyleyen C.M., Turkcell’in başka bir bayisinde işleminin yapıldığını aktardı.
Olayı Turkcell’e bildirdiğini, bayiye tek başına gittiği için işleminin yapılmadığını belirten C.M. Turkcell'in kendisine uygulamada bir hata olmadığına yönelik bir cevap verdiğini anlattı.
Bunun üzerine TİHEK, Turkcell'den görüş istedi. Turkcell ise C.M.'nin konuyla ilgili talebinin olmadığını, bayiye gitmediğini, işlem yaptırmak için başka bir kişiyi yönlendirdiğini ve bayi çalışanları ile tartışma yaşandığını iddia etti. Yetkili bayi ÜNTAŞ ise konuyla ilgili görüş bildirmedi.
C.M., bu beyana karşılık şikayetinden sonra Turkcell’in ilgili bayi ile görüştüğünü, tek başına gittiğinde işlem yapılmadığı cevabını aldığını, bu nedenle de Turkcell’in görüşünün çelişkili olduğunu söyledi.
Başvuruyu inceleyen TİHEK, C.M.'yi haklı buldu. C.M.'nin mobil imza abonelik işlemini yanında tanık bulundurmadan gerçekleştirmesine izin verilmediğini belirtti.
İddiaların kuvvetli emare ve bulgularla ispatlayabildiğine dikkat çeken TİHEK kararda "Bayinin başvuru konusu olayın hukuka uygun ve makul gerekçelere dayandığını ispat edemediğini, Turkcell'in de denetim yükümlülüğü kapsamında bayinin uygulamasından sorumlu olduğunu" ifade etti.
Engellilik temelinde ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine hükmederek Turkcell'e 204 bin 285 TL, ÜNTAŞ isimli şirkete de 15 bin lira idari para cezası kesti.
TİHEK kararı hangi kanunlara göre aldı?
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 2'nci maddesi:
“Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir.”
Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi'nin 2'nci maddesi:
“Herkes yasalar önünde eşittir ve hiçbir ayrım gözetilmeksizin yasalarca eşit derecede korunur. Bu bakımdan yasalar her türlü ayrımı yasaklayacak ve ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka fikir ulusal ya da toplumsal köken, mülkiyet, doğum veya diğer statüler gibi her bağlamda ayrımcılığa eşit ve etkili korumayı temin edecektir.”
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 14’üncü maddesi:
“Bu Sözleşme’de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya sosyal köken, ulusal bir azınlığa mensupluk, servet, doğum veya herhangi başka bir durum bakımından hiçbir ayrımcılık yapılmadan güvence altına alınır.”
5378 sayılı Kanun'un "Ayrımcılık" başlıklı 4/A maddesi:
"Doğrudan ve dolaylı ayrımcılık dâhil olmak üzere engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılık yasaktır. Eşitliği sağlamak ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak üzere engellilere yönelik makul düzenlemelerin yapılması için gerekli tedbirler alınır. Engellilerin hak ve özgürlüklerden tam ve eşit olarak yararlanmasını sağlamaya yönelik alınacak özel tedbirler ayrımcılık olarak değerlendirilemez."
5378 sayılı Kanun'un "Topluma dâhil olma" başlıklı 4/B maddesi:
"Engellilerin toplumdan tecrit edilmeleri ve ayrı tutulmaları önlenir. Engellilerin diğer bireylerle eşit koşullarda bağımsız olarak toplum içinde yaşamaları esas olup, özel bir yaşama düzenine zorlanamazlar. Engellilerin topluma dâhil olmaları ve toplum içinde yaşamaları amacıyla bireysel destek hizmetleri de dâhil olmak üzere ihtiyaç duydukları toplum temelli destek hizmetlerine erişimleri sağlanır."
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun "İmza" başlıklı 15'inci maddesi:
"Görme engellilerin talepleri halinde imzalarında şahit aranır. Aksi takdirde görme engellilerin imzalarını el yazısı ile atmaları yeterlidir."
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Kanun önünde eşitlik” başlıklı 10’uncu maddesi:
“Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. (…) (3) Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. (…)"
