Gazeteciler Cemiyeti’nin “Gazeteciliğin Dönüşümü ve Arayışlar” konulu ve yüzlerce katılımlı Medya Konferansı, uluslararası, ulusal ve yerel gazetecilik meslek örgütleri, sendikal kuruluşlar, RTÜK üyeleri, milletvekilleri ve akademisyenleri bir araya getirdi.
26-27 Nisan günlerinde Ankara’da Türkiye Barolar Birliği ev sahipliğinde ve Avrupa Birliği’nin desteğiyle gerçekleştirilen konferans, Kenan Şener’in hazırladığı Medya İzleme Raporu ve Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Dr. Çağrı Kaderoğlu Bulut da Mesleki Memnuniyet Anketi sonuçlarını katılımcılarla paylaştı.
Dezenformasyon tehlikesi altında medya mücadelesi
Açış konuşmalardan birini yerine getiren Filistinli gazeteci Hasan Tahravi, 7 Ekim’den bu yana İsrail’in 141 gazeteciyi öldürdüğünü ifade etti. Avrupa Gazeteciler Federasyonu (EFJ) Genel Sekreteri Ricardo Gutierez siyaset kutuplaşan dünyada ve radikalleşen Avrupa’da dezenformasyona ilişkin şikayetlerinin artığına işaret etti. Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Türkiye temsilcisi ve bianet medya özgürlüğü raportörü Erol Önderoğlu da, Türkiye’de gazetecilik haklarına dair mücadelenin dinamik şekilde yürütüldüğünü ifade etti ancak ekledi; “Verilen onca çaba uzunca bir süredir siyasi irade duvarına çarpıyor. Temel özgürlükleri güvence alması beklenen kurumların neredeyse bir tek vitrini kaldı” dedi. Dünyada Yapay Zekanın gazeteciliğe etkileri ve mesleğin dış müdahalelere karşı standart geliştirmesine dönük ciddi arayışlar varken Türkiye’de baskılar ve sektörel dağınıklık nedeniyle bu sürecin gerisinde bulunulduğunu kaydeden Önderoğlu, RSF’nin öncülük etiği Yapay Zeka (https://rsf.org/en/rsf-s-five-proposals-european-ai-plan-protects-right-information ) ve Habere Güven Girişimi (https://www.journalismtrustinitiative.org – JTİ) gibi çalışmaları örnek olarak verdi.
Gazeteciler Zeynep Gürcanlı ve Özlem Akarsu Çelik de, ilgiyle izlenen etkinlikte, “Uzman gazeteciliği neden yok oldu?” ve “Medya ve Kadın” oturumlarını yönettiler.
Yoğun ve çeşitli katılım
İki günlük etkinlik, medya ombudsmanı Faruk Bildirici, CHP Ankara Milletvekili Okan Konuralp, RTÜK üyesi Necdet İpekyüz, TGS Genel Başkanı Gökhan Durmuş, MLSA temsilcisi Barış Altıntaş, DİSK Basın İş Genel Başkanı Turgut Dedeoğlu, ÇGD Başkanı Kıvanç Er, Türkiye Foto Muhabirleri Derneği temsilcisi Mert Gökhan Koç, İzmir Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Dilek Gappi, gazeteciler Arzu Çakır Morin, Zeynel Lüle, Rahmi Yıldırım, depremde kolu kesilerek kurtarıldıktan sonra İskenderun Ses gazetesini çıkarmayı “konteynır”da sürdüren gazeteci Akın Bodur, Basın Konseyi, KESK Haber Sen, Ekonomi Muhabirleri Derneği, Diyarbakır’dan Sedat Yılmaz ile Gaziantep, Adıyaman, Malatya gibi depremden etkilenen illerin Gazeteciler Cemiyeti yetkilileri ile avukat Mustafa Gökhan Tekşen gibi geniş bir çevreyi konuşmacı veya aktif izleyici olarak bir araya getirdi.
Ertuna ve Sabancı’dan “Algoritma hakimiyeti” eleştirisi
Gazetecilerin sosyal medya mecralarında çok ciddi emek ortaya koyarak belirsiz ve muhatapsız iş ürettiklerine işaret eden Can Ertuna, “Algoritmalar şeffaf değil, gazetecilerin yayın politikasını belirleyecek düzeyde gizli patronlara dönüşmüş durumda” dedi. Ertuna, sorunları son dönemde Türkiye’de yasal temsilci tayin eden sosyal medya platformlarına taşımanın önemine vurgu yaptı.
Erhan Karadağ moderatörlüğündeki oturumda Prof. Dr. Bülent Çaplı, Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Prof. Dr. Süleyman İrvan ve yazar – araştırmacı Ahmet Sabancı, online gazeteciliği, sosyal medya politikalarını ve yurttaş gazeteciliğini masaya yatırdı. Sabancı’nın, algoritma faktörüne ve bağımsız haberin sosyal platformlarda geri planda kalma riskine değindiği sunumu uyarıcıydı: “Üretilen ürünün parası ve takipçisi konusunda algoritma tek söz sahibi”.
ODTÜ Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği bölümünden Doç. Dr. Şeyda Ertekin, Balıkesir Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Aslı Güngör Eral ile Yazar ve İletişimci Ümit Alan da, “Yapay Zeka ve Medya” konulu oturumda, Yapay Zeka’nın tarihsel yolculuğu ve gazetecilik alanına olası etkilerini irdeledi.
Karadağ ve Şardan’dan “meslek aktarımı” endişesi
Anayasa Mahkemesi üyesi İrfan Fidan’ın “terörle mücadele edeni hedef göstermek” suçlamasıyla açtığı davadan beraat eden gazeteci Gökmen Karadağ, “Çok önemli bir kuşak meslekten koptu ve o tecrübe ne yazık ki aktarılamadı” dedi. Bu yöndeki tespiti, yargıda yolsuzluk haberi nedeniyle tutuklanan araştırmacı gazeteci Tolga Şardan, “Çalışan sayısının azaltmak isteyen işveren, uzman gazeteciye duymuyor. Uzman gazeteci yetişememesinin bir nedeni de meslekte usta – çırak ilişkisinin bitmiş olması” dedi.
İkinci günde üç çalıştay
Etkinliğin ikinci günü, “Meslek olarak Gazetecilik”, “Gazeteciliğin yasal durumu, medya yasası çerçevesi” ile “Gazetecinin çalışma yaşamı ve ihtiyaçları, iş kanunu çerçevesi” konulu çalıştay oturumlarıyla değerlendirildi.
Çalıştay bölümünde TGS Genel Sekreteri Banu Tuna: “Sigortalı olmadan çalışılamadığı için serbest gazeteciler sendikalı da olamıyor. Okuyarak, seyahat ederek, kitap alarak, yabancı yayın okuyarak, sinemaya giderek dünyayı tanıyabiliriz, bunları yapamayan bir gazeteci toplumunu ve dünyayı ne kadar anlatabilir?” dedi.
Dijital alanın haber kaynakları ve editoryal süreci zenginleştirdiği ancak dezenformasyona dikkat edilmesi gerektiğini ifade eden TGS Örgütlenme Sekreteri Esra Yalçınalp da, yeni dijital aplikasyonlar, sosyal medya içerikleri ve uydu görüntüleri gibi çok çeşitli araçların dijital haberciliği zenginleştirdiğini belirterek, “Dijital medya okuryazarlığının geliştirilmesi zorunludur” diye konuştu.
Fransa ve Rusya’da gazetecilik deneyimleri
30 yıldır gazeteci ve VOA Türkçe ve CNN Türk Paris muhabiri Arzu Çakır Morin, Fransa’da basın kartlarının beş örgütün temsil edildiği, dokuz kişilik bir kurul tarafından verildiğini, sürecin sorunsuz işlediğini açıkladı. “Avrupa, Rusya’nın dezenformasyonundan çok çekiniyor” diyen Morin, Fransa’da Societe des Redacteurs du Monde ( https://www.lemonde.fr/signataires/la-societe-des-redacteurs-du-monde/ ) adındaki yapının editoryal bağımsızlığı koruma konusundaki pozitif müdahalelerine örnekler verdi.
Sovyetler Birliği dönemine dair “Komünist Partisi’ne zarar vermeyecek partili gazetecilik” kavramına ilişkin deneyimlerini paylaşan Rusya uzmanı gazeteci Hakan Aksay, Rusya’da “yabancı ajan” damgasının gazeteciliği tedirgin yarattığını söyledi; “Bu durumla ilgili Rusya, AİHM’de 73 başvuruda mahkum oldu ancak bu tazminatlardan hiç biri ödenmedi” dedi.
