Fotoğraf: Manuşyan'ın Gestapo arşivindeki tutukluluk fotoğrafı
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron adına Cumhurbaşkanlığından yapılan açıklamada, "Missak Manuşyan, büyüklüğümüzün bir parçasını taşıyor", adıyla "Cumhuriyetin savunduğu" özgürlük, eşitlik, kardeşlik gibi evrensel değerleri "somutlaştırıyor" dendi.
Pantheon'a alınma töreni, Direniş kahramanının 21 yoldaşıyla birlikte öldürülmesinin 80. yıldönümü olan 21 Şubat 2024'te gerçekleşecek.
Besnili Missak
1906'da doğan Missak, Besni'de üç çocuklu bir çiftçi ailenin oğluydu. 1915'te ağabeyi Garabed dışında ailesinin tüm fertleri yok oldu. I. Dünya Savaşı sonunda iki kardeş Fransa yönetimindeki Suriye'de bir yetimhaneye gönderildi. Buradan ayrılarak 1925'te Fransa'ya sığındı. Önce Marsilya'ya ardından Paris'e yerleşti ve Citroën otomobil fabrikasında çalışmaya başladı. Edebiyatla ve sosyalist düşünceyle tanıştı. Fransa'da Ermeni kültürünün korunması çabalarına katıldı. Marangozluk eğitimi aldı. Genel-İş Konfederasyonu'na (CGT-Confédération générale du travail) ardından Komünist Parti'ye katıldı, 1943'te komünistler öncülüğündeki silahlı direnişe katıldı. Naziler tarafından tutuklanıp 21 Şubat 1944'te kurşuna dizildi.
Mélinée
Missak'ın küllerinin, kendisi gibi direnişçi olan, ölümünden sonra 45 yıl daha yaşayan ve şimdi Ivry-sur-Seine (Val-de-Marne) mezarlığında yan yana durduğu eşi Mélinée'kilerle birlikte Pantheon'a alınacağı belirtildi..
Çiftin, Simone Veil ve eşi Antoine için yapıldığı gibi ailelerinin isteği doğrultusunda birbirlerinden ayrılmayacakları ve Mélinée'nin kendisi onurlandırılmasa da ölümü birlikte paylaşmalarının sağlanacağı açıklandı.
Macron bu vesileyle, Fransa'nın kurtuluşu için elde silah can veren tüm yabancılara, İspanyollara, İtalyanlara ve Orta Avrupa Yahudilerine de borçlarını ödemekte olduklarını dile getirdi: "Herkesin Fransa için döktüğü kanın rengi aynı" dedi.
Açıklama Paris yakınında, üzerinde görkemli bir Lorraine Haçı'nın işli olduğu Fransa'nın Kurtuluşu anıtının da bulunduğu Mont-Valérien Kalesi'nde her yıl kutlanan 18 Haziran Çağrısı'nın 83. Yıldönümü'ne denk geldi.
Emmanuel Macron, Missak Manuşyan ve 21 yoldaşının 21 Şubat 1944'te kurşuna dizildikleri Kurşuna Dizilenler Alanındaki anmaya katıldı. Alan 18 Haziran 1960'ta İkinci Dünya Savaşı'nda Almaya İşgaline karşı Fransa ordularına komuta eden Başkan De Gaulle tarafından açılmıştı.
Harika bir gün
Fransa'nın işgal altında kaldığı 1941'den 1944'e kadar 4 bin 250 direnişçi ve tutsak aynı kaderi paylaştı. Komünistler (yüzde 65), yabancılar (yüzde 20) ve Yahudiler (yüzde 17) Naziler'in nefretini hayatlarıyla ödediler. Bunlar arasından 1008'i Mont-Valérien Kalesi'nde tutuldu ve kurşuna dizildi.
Missak Manuşyan, Voltaire, Victor Hugo ve Marie Curie ile birlikte Cumhuriyet'in büyük şahsiyetler galerisine kabul edilen ilk yabancı direnişçi ve ilk komünist oldu.
Elysee Sarayı, tören vesilesiyle uzun yıllardır birbirleriyle rekabet içindeki Komünistler ve De Gaullecüler'in "Direniş anılarında birleştiklerini" vurguladı.
Törende Fransa Komünist Partisi Ulusal Sekreteri Fabien Roussel'in Manuşyan'ın, "evrensel değerlerle birleşmiş, tüm kökenlerden vatandaşlardan oluşan belirli bir Fransa fikrini (..)" simgelediğine ilişkin sözleri memnuniyetle karşılandı
Ancak Boyun Eğmeyen Fransa lideri Jean-Luc Mélenchon, tıpkı Missak gibi bir "savaşçı" olan Mélinée'nin Panteon'a ancak onun ardı sıra kabul edilmiş olmasından ve kadınların Direniş'teki rolünün "hakkının çoğu zaman yeterince verilmeyişinden" duyduğu üzüntüyü dile getirdi.
Cumhuriyetçiler de olayı ayrıca "anlamlı bir mesaj", "güzel bir simge" ve "adil bir tanınma" olarak selamladılar.
Missak'ın büyük yeğeni Katya Guiragosyan, "Bu harika bir gün, vatansız yabancı silah arkadaşları da Panteon'a onunla birlikte girdiler. O zaten çoktan Fransızdı, özgürdü" dedi.
Bu arada, Mont-Valérien'de kurşuna dizilen 91 direniş savaşçısı ve yabancı rehine de Pazar günü "Fransa şehitleri" ilan edildiler.
Léo Ferré'in Aragon'un Manuşyan'a ithaf ettiği şiiri üzerine besteleyip seslendirdiği "Kızıl Afiş"
 | |
Üstte: "Kurtarıcılar bunlar mı?" Altta: "Cürüm ordusunca kurtarılış!" |
Kızıl Afiş
Manuşyan'dan önce Jean Moulin'in küllerinin 1964'te Pantheon'a alınmasından bu yana, 2015'te François Hollande yönetiminde alınan Pierre Brossolette, Geneviève de Gaulle-Anthonioz, Germaine Tillion ve Jean Zay'ın da aralarında olduğu sekiz direniş üyesi onurlandırılmıştı.
Kurşuna Dizilenler Alanının açılışında Aragon'un şiiri ve Léo Ferré'in müziğiyle selamlanan Missak Manuşyan, yargılanması sırasında Nazi propagandacıların suçlananları karalamak maksadıyla duvarları donattıkları "Kızıl Afiş" ile de kolektif hafızadaki yerini almıştı.
(AEK)
