2018 Nobel Kimya Ödülü, yönlendirilmiş evrim tekniğiyle yeni proteinler yaratan Frances Arnold, George Smith ve Gregory Winter’a verildi.
İsveç Kraliyet Bilim Akademisi'nin verdiği 1.01 milyon dolarlık para ödülünün yarısı ABD’deki Caltech Üniversitesi’nden Frances Arnold’a, diğer yarısı ise ABD’deki Missouri Üniversitesi'nden George Smith ile İngiltere’deki MRC Laboratuvarı’ndan Gregory Winter arasında paylaştırılacak.
Frances Arnold tarihte Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan beşinci kadın oldu.
“Evrim üzerine kurulu devrim”
Arnold, canlı hücrelerde kimyasal tepkimeleri kolaylaştıracak enzimleri, doğal seçilimi taklit eden yönlendirilmiş evrim tekniğiyle geliştiren ilk bilim insanı.
Ancak evrimin milyonlarca yıl sürebilen sürecinden ziyade, yönlendirilmiş evrim aynı süreci bir haftadan kısa bir sürede gerçekleştirebiliyor. Bu yöntemle elde edilen enzimler, 256 kat daha hızlı tepkimeye girebiliyor. Yöntem, ilaç sektöründe ve biyoyakıtlarda kullanılmakla beraber bu yöntemle elde edilen ilaçların yan etkileri diğer ilaçlara göre daha az.
Nobel Kimya Komitesinden Sara Snogerup Linse, dünyada en çok satılan on beş ilaçtan on birinin artık bu yöntemi kullandığını vurguladı. İlaçlardan biri sedef hastalığını ve iltihabi bağırsak hastalığını tedavi eden "Adalimumab".
George Smith ve Gregory Winter ise bağışıklık sistemindeki zararlı bakteri ve virüsleri nötralize edici yeni antikorları oluşturmak için bakteriyofajları (bakterileri enfekte eden virüsler) kullandı. “Faj göstergesi” adlı bu yöntem, otoimmun hastalıklara karşı savaşan ve metastatik kanseri tedavi eden antikorlar üretiyor.
Nobel Kimya Komitesinden Claes Gustafsson bu yeni tekniğin, zehirli kimyasalların kullanımını yok edeceğini ve tekniğin, “evrim üzerine kurulu devrim” olduğunu belirtti.
Ödülü alan kadınlar
Ödülü kazanan diğer kadınlar şöyle:
1911’de Marie Curie’ye, Radyum ve Polonyum elementlerini keşfi ve bu elementler üzerindeki çalışmaları için;
1935’te Marie Curie’nin kızı Irène Joliot-Curie’ye, radyoaktif elementler üzerindeki çalışmaları için;
1964’te Dorothy Crowfoot’a, biyokemikal maddelerin yapılarını x-ışınlarıyla tespit etmekteki çalışmaları için;
2009’da Ada Yonath’a, ribosomun yapısı ve işlevi üzerindeki çalışmaları için Nobel Kimya Ödülü verildi. (LM/BK)
