King'e göre, çocuklar kendi seçtikleri etkinlikleri oyun olarak kabul etmektedir. Ayrıca çocuklar kontrolüne sahip oldukları etkinlikleri oyun olarak görmektedir.
Gotfried'a göre, oyun için gereken istek içten gelir ve oyun dıştan konulmuş katı kurallardan arındırılmıştır. Oyunda önemli olan, sonuç değil süreçtir.
Garvey ise, bir etkinliğin oyun olarak tanımlanabilmesi için sahip olması gereken özellikleri şöyle sıralamaktadır:
* Oyun hoş ve eğlencelidir.
* Oyun belli bir amaca ulaşmak için harcanan bir çaba değildir.
* Oyun onu oynayan tarafından serbestçe seçilir, zorunlu değildir.
* Oyun oynayanın etkin katılımını gerektirir.
Çocuklarla oyun oynarken öncelikle onların yaparak, deneyerek ve yaşayarak öğrendikleri unutulmamalıdır. Çocuk kendisi düşünüp, karar verdiği, yaptığı ve sonuçlarını gördüğü etkinlikler sonucu kalıcı deneyimler kazanır.
Bu nedenle, yetişkinler kendilerini "Acaba çocuklarımız bir etkinliği ne kadar doğru ya da yanlış, güzel ya da çirkin yapıyor?" endişesinden arındırmalıdır.
Gelişim ancak bir deneme-yanılma süreci sonucunda oluşur. Yetişkinlere komik ya da saçma gelebilecek olan hareketler, çocuklar için oldukça değer taşıyan, anlamlı ve önemli öğrenme yollarıdır.
Çocuklar oyun oynarken "deneyerek öğrensinler" düşüncesiyle tamamen başıboş bırakmamalı ama çok sıkı bir kontrol altına da alınmamalıdır. Yetişkinler oyun oynayan çocuklarını desteklemeli ve kontrolü onlarla paylaşabilecek şekilde bir ortam hazırlamaya özen göstermelidir.
Böyle bir ortamda yetişkinler çocukların görüşlerini, güçlü oldukları yanlarını, ilgilerini ve gereksinmelerini gözleme olanağı bulurlar. Bu gözlemi yaparken amaç etkinlikler için çocukları zorlamak yerine, onlarla bir arkadaş olarak ilişkiye girmek ve yardım istediklerinde onlara destek olmaktır.
Önemli olan, çocuklara karşı duyarlı bir yetişkin olmaya çalışmaktır. Çocuklara duyarlı bir yetişkin çocukların oyununa katılmak için olanak yaratır. Çocukların oyununa katılan yetişkin, oyunu değiştirmeye çalışmaz.
Önemli olan, çocuklar gibi ve onların hızına uygun olarak oynayabilmektir. Çocuklar ilgilerine, gereksinimlerine, yaşadıkları deneyimlere uygunluk gösteren etkinliklerle uğraşmak isterler. Yetişkinin bu konuda duyarlı olması ve çocukların ilgi, gereksinim ve gelişim düzeylerine uygun etkinlikler sağlaması gerekir.
Yetişkin bunları yaparak çocuklara "Senin ilgilerin, gereksinmelerin, bireysel özelliklerin benim için önemli" mesajını verir.
Duyarlı bir yetişkinle bir çocuk arasındaki iletişim biçimi gözlendiğinde, konuşmaların karşılıklı bir alışveriş biçiminde olduğu görülür. Yetişkinle çocuğun konuşmaları arasında bir eşitlik ve denge söz konusudur.
Çocuk bir sorunla karşılaştığında yetişkin ona bu sorunu çözebilmesi için zaman tanır. Çocukların başarma duygusu yaşayabilmeleri için, onlara çok kolay ya da zor gelen etkinlikler düzenlememeye dikkat eder.
Çocukların etkin oyun oynayabilmesi için, yetişkinin çeşitli yaş gruplarındaki çocukların gelişim özellikleri hakkında bilgisi olması gerekir. Çocuklarla oynarken bir yetişkinin dikkat etmesi gereken önemli noktalardan biri de, onlarla aynı fiziksel seviyede bulunmasıdır.
Onlar yerde oturarak oynuyorlarsa yere oturup onlarla oynamak, konuşurken onlarla yüz yüze olup göz kontağı kurmaya çalışmak vb.
Çocuklarla oynarken duyarlı bir yetişkin olmaya çalışmak, bu yönde atılmış yapıcı adımlardan biri olacaktır.(LF/EÜ)
* Leyla Fetihi, Yrd. Doç. Dr., Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Okulöncesi Eğitim
