Fotoğraf: Şi ve Putin Kremlin'de/Alexey Drujnin
Çin ideri Şi Cinping Ocak başında Putin'le eşi görülmemiş bir dayanışma bildirisi imzalamasının ardından başlayan Ukrayna işgali karşısındaki pozisyonunu dengelemek için soğuk terler döküyor.
Şi, Cuma günü Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i Ukrayna'yla müzakereye çağırdı.
Çin devlet medyasının bildirdiğine göre Şi, Putin'e telefon görüşmesinde "Çin, Rusya ve Ukrayna'nın sorunları müzakereler yoluyla çözmesini destekliyor" dedi ve Birleşmiş Milletler merkezli uluslararası sistemi korumaya kararlı olduğunu bildirdi. Kremlin'den yapılan açıklamaya göre de Putin, Şi'ye "Kiev'den yeni alınan sinyallere" dayanarak Ukrayna ile görüşmeye hazır olduğunu söyledi.
Çin Dışişleri Bakanlığı haftalar boyunca, ABD'den ve Avrupalı müttefiklerinden akan bir Rus işgali olasılığına ilişkin uyarıları ciddiye almamış ve Washington'u Rus tehditlerini abartmakla suçlamıştı.
Şimdiyse Çin, Ukrayna'da patlak veren gelişmelerin, küresel bir lider ve gelişmekte olan ülkelerin savunucusu olarak sağlamaya çaba gösterdiği konumu ciddi şekilde baltalayabileceğini hesap ederek tutumunu yeniden dengelemeye çaba gösteriyor.
Wall Street Journal'in (WSJ) haberine göre, yaklaşmakta olan işgalin işaretleri hafta başında belirirken, Çin'de iyi bağlantıları olan bir dış politika uzmanı, bir grup kaygılı Çinli yatırımcı ve yorumcuyla yaptığı görüşmeleri "Olmayacak Bir Savaş" başlığıyla özetlemişti.
Şanghay'daki Fudan Üniversitesi'nde hükümete danışmanlık yapan uluslararası ilişkiler profesörü Şen Yi de Salı günü bir menkul kıymetler firmasınca düzenlenen telekonferansa bağlanan kişilere göre, "Rusya'nın tek taraflı olarak Ukrayna'ya savaş ilan etme şansını çok az görüyoruz" demişti.
Bunların üzerinden 48 saat geçmeden Putin Ukrayna'ya kapsamlı bir saldırı başlattı.
WSJ'nin haberine göre Putin'in Pekin'i ziyaretinden önceki günlerde, Çin'in üst düzey liderlerine verilen politika tavsiyeleri, Çin-Rusya ortaklığının Çin'e ABD üzerinde nasıl bir baskı gücü oluşturabileceğine odaklanmış, ancak Pekin dışişleri bakanlığına yakın kaynaklara göre Rusya'nın Ukrayna'yı işgal olasılığını azımsamış hatta bütünüyle reddetmişti.
Pekin'in Putin'in eylemlerini öngörememesinin bir başka sonucu olarak Çin'in Kiev Büyükelçiliği, Rus birlikleri Perşembe günü harekete geçene kadar Çin yurttaşlarını Ukrayna'dan tahliye etme planlarını açıklamış değildi.
Son yıllarda Çin, Şi'nin Bir Kuşak ve Bir Yol girişiminin bir parçası olarak hem Rusya hem de Ukrayna'daki projelerin finansmanı da dahil, diğer ülkeleri ekonomik yörüngesine çekmek üzere çok taraflı bir gündem izliyordu. Dünya Ticaret Örgütü ve BM de dahil olmak üzere uluslararası kuruluşlar aracılığıyla çalışma çabalarını hızlandırmıştı. Ayrıca hayırsever bir dünya gücü konumunu pekiştirmek amacıyla Afrika ve Güneydoğu Asya ülkelerine COVID-19 aşısı sevkediyordu.
Ancak, Ukrayna krizi sırasında Rusya'ya yönelmiş olması Çin'i bir anda dünya çapında eleştirilerin hedefi olan bir ülkenin kolaylaştırıcısı imajına büründürdü.
İşgalden bu yana Çin, giderek zorlaşan bir diplomatik ikilemde kaldı. Trump döneminde ABD'nin ticari yaptırımlarına ve Kış olimpiyatlarının diplomatik boykotuna maruz kalan Çin'de birçok kişinin "Büyük Putin" olarak adlandırdığı Rus lider, Pekin Olimpiyatlarının açılışında Çin'in yüzünü kurtarmasına yardımcı oldu. Büyük Batılı güçler Oyunları boykot ederken, Putin, Şi'nin tek gerçek VIP konuğuydu.
Buna karşılık Putin, Rusya'nın Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün herhangi bir genişlemesine karşı muhalefetine Çin'den destek istedi; bu, Moskova'nın Ukrayna konusunda ABD liderliğindeki koalisyonla arasındaki anlaşmazlık açısından kilit önemde bir talepti.
Olimpiyatların açılış törenine katılmadan önce Şi ile görüşen, Pekin dış işlerine yakın kişilerin, Rus liderin ABD'ye yönelik şikayetlerini paylaştığını ancak, Putin'in Ukrayna planlarını hiç açmadığını söylüyorlar.
İki lider, görüşmelerin ardından Çin-Rusya ilişkisini Soğuk Savaş'ın ilk yıllarından bu yana en yakın noktaya getiren olağanüstü bir ortak deklarasyon yayınladı. ABD liderliğindeki Batı'ya karşı birleşik bir cephe sunan açıklamada gerçi Ukrayna'dan söz edilmedi ama Putin gittikten sonra, Çin'in üst düzey liderler günlerce kapalı kapılar ardında toplanarak büyüyen Ukrayna krizine bir yanıt oluşturmaya çalıştı.
Son günlerde Pekin işgale açıkça karşı çıkmak ile Moskova'nın güvenlik kaygılarına manevi destek sağlamak arasında gidip gelirken, bir yandan da ABD ve müttefiklerini Rusya'dan gelen tehditleri abartmakla suçlamayı sürdürüyor.
Pekin şimdilik çok konuşarak ve pek hareket etmeyerek durumu kurtarmaya çalışırken Rusya'ya yardımcı olacak bazı mütevazı adımlar attı. Perşembe günü, on yıllardır yürürlükte olan Rusya'dan buğday ithalatına getirilen kısıtlamaları kaldırdı. (AEK)
