CHP Genel Başkan Yardımcısı Burhanettin Bulut, yılın ocak-mayıs dönemini kapsayan ilk beş ayında 640 bin 346 kişinin işsiz kaldığını ve sadece 313 bin 700 kişiye işsizlik maaşı bağlandığını açıkladı.
İşini kaybedenlerin yarısının işsizlik ödeneği alamadığını kaydeden Bulut, İşsizlik Sigortası Fonu’ndaki uygulamaları eleştirdi. Fonun “işsizlik ödeneği vermemek üzerine bir amaç edindiğini” söyledi.
Bulut, “İşsizlik ödeneğinden, işsiz kalmadan önceki son 120 gün çalışıyor olan ve son 3 yıl içerisinde en az 600 gün prim ödemiş olma koşullarına sahip olanlar yararlanabiliyor. İşsizlik maaşı neredeyse aslanın ağzında. Bu şartları taşımayıp işsizlik maaşına başvuramayanlar da hesaba katıldığında işsiz kalan vatandaş sayısı çok daha yüksek” diye konuştu.
“Emekçi kaderine terk ediliyor”
Ekonomik kriz ortamında işini kaybeden her iki kişiden sadece birinin işsizlik ödeneği alabildiğini belirten Bulut, şöyle devam etti:
“İşsiz kalan vatandaş kaderine terk ediliyor. İşsizlik ödeneği alabilmenin şartı ağır olduğu için vatandaş gelirsiz kalıyor. İşsizlik ödeneğine ulaşmanın önündeki engeller mağduriyeti daha da artırıyor. İşsizlik sigortasından yararlanma şartı emekçilerin lehine olacak şekilde kolaylaştırılmalı. Fonda toplanan para emekçinin alın teridir ve emekçiler için kullanılmalıdır.”
İşsizlik ödeneği
Sigortalı olarak çalışırken işini kaybeden kişilere verilen sosyal güvenlik yardıma işsizlik maaşı ya da yasada belirtilen adı ile işsizlik ödeneği deniyor.
Kişilere İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında belirtilen tüm şartlara uygunluk sağlanması durumunda belirli bir süre ve miktarda ödeniyor. Kaynak 1999’da kurulan İşsizlik Sigortası Fonu’ndan sağlanıyor.
İşsizlik ödeneğinden yararlanmak için;
- Kişi kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmalı,
- İş sözleşmesinin sona ermesinden önceki son 120 günde hizmet akdine sahip olmalı,
- Son üç yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olmalı,
- İşsiz kaldıktan sonraki 30 gün içinde İŞKUR’a şahsen ya da elektronik ortamda başvurmalı.
Verilen destek asgari ücretten düşük
İşini kaybeden kişi, çalışma süresine bağlı olarak 180 gün ile 300 gün arasında işsizlik ödeneği alabiliyor.
Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanıyor. Günlük ortalama brüt kazancın yüzde 40’ı ödeniyor. Ödenek miktarı aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 80’ini geçemiyor.
2024 için en düşük işsizlik maaşı 7 bin 940 TL, en yüksek işsizlik maaşı ise 15 bin 868 TL.
İşsizlik ödeneği alanlar genel sağlık sigortası kapsamında sağlık hizmeti almaya devam edebiliyor. Primleri İşsizlik Sigortası Fonu’ndan yatırılıyor. Ödenek alanların bakmakla yükümlü olduğu kişiler de genel sağlık sigortalısı kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanabiliyor.
İşçiye değil patrona gidiyor
İŞKUR'un verilerine göre İşsizlik Sigortası Fonu’nun büyüklüğü 7 Haziran itibariyle 238 milyar 481 milyon TL. Ancak günümüzde işçiye değil işverene destek fonuna dönüşmüş durumda.
2023’de fondan işçilere ödenen işsizlik ödeneğinin payı yalnızca yüzde 18,5. Buna karşılık fondan işverene yapılan desteğin oranı yüzde 67.
2023’te işsizlik fonunun gelirleri 189,9 milyar TL’ydi. Bunun 27,4 milyar TL’si işçilerden, 54,8 milyarı işverenlerden, 27,4 milyarı TL’si de devlet katkısından geldi. Faiz gelirleri 45 milyar lira olurken diğer gelirler de 35,4 milyar lira olarak gerçekleşti.
Fonun giderleri ise 117,3 milyar lira oldu. Bunun 21,7 milyar lirası işçilere “işsizlik ödeneği” olarak ödendi. 39,9 milyar lira 'teşvik ve destek ödemeleri' ve 38,6 milyar lira da 'işbaşı eğitim programları' olmak üzere patronlara toplam 78,5 milyar TL teşvik ödendi.
Ayrıca Mart 2002 tarihinden bugüne kadar işsizlik ödeneğine 19 milyon 729 bin 123 kişi başvurdu ve 10 milyon 731 bin 260 kişi ödenek almaya hak kazandı.
PROF. DR. AZİZ ÇELİK CEVAPLADI
11 soruda işsizlik sonrası sosyal haklar
(HA)
