6 Şubat depremlerinin ikinci yılında deprem bölgesindeki mahpusların yaşadığı hak ihlalleri hala yargılanmadı.
Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği’nin (CİSST) raporuna göre, 6 Şubat depremlerinde en az 17.600 mahpus etkilendi.
Deprem bölgesindeki mahpusların deprem öncesinde cezaevi koşulları ve infaz rejiminden kaynaklı yaşadığı ağır hak ihlalleri, deprem sonrasında temel ihtiyaçlara erişim hakkı ihlali ve şiddet nedeniyle farklı boyutlara erişti.
Deprem sonrasında çoğu cezaevindeki mahpuslar apar topar sevk edilmeye çalışıldı. Sevk sırasında mahpusların eşyalarını almalarına izin verilmedi. Sevk edildikleri cezaevlerinin girişinde mahpuslara çıplak arama dayatıldı.
İnsan Hakları Derneği (İHD) bu sevkler esnasında mahpusların ailelerine haber verilmediğini, mahpusların gittikleri hapishanelerde de aileleri ile iletişim kurmalarının uzun zaman aldığını açıkladı.
İHD’den deprem bölgesindeki hapishaneler raporu
Belirsizlik ve yaşam hakkı ihlali
Depremler sırasında mahpuslara doğru bilgilendirme yapılmadı, koğuş kapıları açılmadı ve mahpuslar güvenli bir alana çıkarılmadı.
Çatlayan duvarlar ve oluşan hasarlara rağmen mahpuslar koğuşlarda bekletildi. Uygun bilgilendirme ve yönlendirme yapılmaması, mahpusların paniğe kapılmasına yol açtı.
Hatay T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda çıkan isyan sırasında güvenlik güçleri tarafından herhangi bir uyarı anonsu yapılmadan mahpuslara gaz bombası ve ateşli silahlarla müdahalede bulunuldu. Güvenlik güçlerinin orantısız şiddeti üç mahpusun hayatını kaybetmesine, 12 mahpusun ise yaralanmasına neden oldu.
Mahpusların deprem sonrası güvenli bir alana çıkarılmamaları ve dış dünyadan bilgi alamamaları nedeniyle panik arttı. Mahpusların kapılara vurmaları ise "isyan" olarak değerlendirildi. İsyan sırasında bazı koğuşlarda yangın çıktı. Koridorlara çıkmak zorunda kalan mahpuslar, gaz ve fiziksel şiddete maruz kaldı.
Hatay ve Maraş cezaevleriyle ilgili açıklama
Bir kadın mahpus, gazdan etkilenmiş halde çocuklarıyla birlikte güvenli bir alan aramaya çalışırken yardım alamadığını belirtti. Diğer bir mahpus, yangın ve kargaşa ortamında can güvenliğini sağlayacak hiçbir yetkilinin bulunmadığını ifade etti.
Temiz su ve gıdaya erişim hakkı ihlali
Deprem bölgesindeki cezaevlerinde özellikle ilk günlerde mahpusların elektrik, temiz su ve gıdaya erişim hakkı ihlal edildi.
Cezaevlerindeki musluk suları çamurlu aktı, temiz içme suyu kısıtlı ve düzensiz dağıtıldı. Temizlik malzemeleri ve sıcak su erişimi sağlanamadı.
Örneğin; Elbistan E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda mahpuslar deprem sonrası temiz içme suyuna erişemedi. Bazı mahpuslar, kar suyunu eriterek su ihtiyaçlarını karşılamak zorunda kaldı. Elektrik kesintisi, yemek ve su teminini tamamen durdurdu. Mahpuslar, birkaç gün boyunca koğuşlarda kalan az miktardaki yiyecekle idare etmek zorunda kaldıklarını belirtti.
Elbistan, Hatay, İskenderun ve Gaziantep gibi deprem bölgesi illerinde bulunan “Yüksek Güvenlikli” cezaevlerinin çoğunda mahpuslar çamurlu ve kokulu şebeke suyu kullanmak zorunda kaldı. Mahpuslar temiz su hakkından mahrum bırakıldı. Mahpusların sağlık hakkı ihlal edildi.
“Mahpusların da depremzede olduğu unutuluyor”
Mahpusların yas hakkı ihlali
Deprem sonrasında bölgedeki cezaevlerinde telefon şebekeleri çöktü, pek çok cezaevinde mahpusların kayıtlı olmayan numaraları aramalarına izin verilmedi. Bazı cezaevlerinde mahpuslardan telefon görüşmesi hakkı için ücret istendi. İletişim hakkı ihlali ise mahpusların deprem bölgesindeki ailelerine haftalarca ulaşamamalarına ve korku ve panik yaşamalarına neden oldu.
"Mahpusların yaşadıkları iletişim sorunu bir an önce çözülmeli"
Depremde ailelerini kaybeden mahpuslara ek görüşme veya yas hakkı verilmedi.
Deprem sonrasında mahpuslara psikolojik destek sağlanmadı ve travma sonrası rehabilitasyon için bir plan uygulanmadı.
Örneğin; Hatay'daki T Tipi Kadın Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda tutuklu bulunan bir kadın mahpus, deprem gecesi Hatay’da büyük bir yıkım olduğunu televizyondan öğrendi.
Uzun bir süre çocuğundan haber alamayan mahpus, bir hafta sonra komşularından aldığı bir telefonda çocuğunun göçük altında hayatını kaybettiğini öğrendi.
Çocuğunun cenazesine katılmak için hapishane yönetiminden özel izin talep etti. Ancak mahpusa “güvenlik gerekçesiyle cenazeye katılamazsınız" denildi. Mahpusun açık görüş hakkı da ihlal edildi.
(EC)
