Braille alfabesi 1821 yılında Louis Braille tarafından geliştirilmiş görme engelli insanların okuyup yazması için kullanılan bir alfabe yöntemidir. Alfabe, 1854 yılında Fransa'da, 1860 yılında ABD'de ve 1868 yılında da İngiltere'de kullanılmaya başlanmıştır. Bu yazı sistemi 1918 yılında tüm dünyada kabul edilmiştir. İki kolon (dikey sütun) üzerindeki dizilimden oluşan altı kabartılmış noktadan oluşur. Her iki kolonda üçer nokta bulunur. Noktalardan her biri altmış dört farklı kombinasyondan birini oluşturmak için farklı şekillerde dizilir.
Her bir harfin kabartma dizilimi farklı olmakla birlikte, Türkçe'de olan noktalı harfler, standart Braille alfabesine sonradan eklenmiştir. İlk on harf aynı zamanda sayıları ifade eder. Yazının harf mi yoksa sayı mı olduğunu, Şekil 1'de belirtilmiş olan kabartma şekil belirler.
Görme engelliler harfleri ilk olarak öğrendiklerinde 6 Nokta Takozdan yararlanırlar. Takoz içerisinde 6 delik ve bu deliklere harflerin yazılmasıyla görme bilayer yerleştirilir suretiyle Braille alfabesini öğrenmeye başlar. Daha sonradan 27 statik tablet ve ardışık sıralı yazı metal ve ahşap benzeri bir kalemle Braille yazısı yazmayı öğrenirler. Tabletin altı çevrilerek bir yazı kartı yerleştirilir ve iki plaka üst üste kapatılır. Çivi benzeri kalemle karton delinererek kabartma harfler oluşturulur. Harfler, delme sırasında kağıdın alt yüzüne çıktığı için bu yazının sağdan sola yazılması zorunludur. Yazım işi tamamlandığında, kağıt, tabletin arasından çıkarılır ve ters çevrilerek bu kez soldan sağa doğru okunur. Braille alfabesindeki altı noktaya karşılık gelen altı tuşlu özel kabartma yazı daktiloları kullanılarak da daha hızlı kabartma yazı yazılabilir. Hall Braille yazıcısı olarak bilinen ilk kabartma daktiloyu Illinois Körler Okulu'nun yöneticisi Frank H. Hall 1892'de geliştirmiştir. Günümüzde ise kabartma kitap basmak üzere bilgisayarlara bağlı olarak çalışan modern Braille yazıcılar ve matbaa makineleri kullanılmaktadır.
*Bu metin Sinan Sönmez, İlker Tıraş, Cem Dönmez ve Gülhan Büyükpehlivan tarafından hazırlanan "Braille alfabesi baskılarında kullanılan baskıların incelenmesi" makalesinden alınmıştır.
(AD)
