“Dolar yine titi olmuş”,
“Trollük yapma”,
“Sana DM yolladım”,
"Konum gönder",
“Son tbt’ne bayıldım, hiç değişmemişsin”.
Bu tür cümleleri sık duyar olduk ya da sık kurar olduk.
İnternetin insan hayatına girmesiyle yaşadığımız değişikliklerden birisi bu. Gündelik pratiklerimiz gibi dilimiz de değişti.
Boynunu eğmiş elindeki telefona bakarak yürüyen insanlar artık her yerde karşımıza çıkıyor. Aynı masada oturup sosyal medya üzerinden sohbet etmek çoğu insana garip gelmiyor…
Manuel Castells sosyal değişimi zamansallık ve mekansallık bağlamında inceleyerek, zamansız zaman (timeless time) ve mekânsal boşlukların akışı (space of flows) kavramlarıyla ağ toplumu (network society) teorisini formülize etti. Esas olarak değindiğiyse, internetin, zamansal ve mekânsal zorunluluğu ortadan kaldırarak, iletişimi kolaylaştırmış olduğuydu.
Bu küçük sözlük denemesi, zamanın ve mekânın olmadığı yerde oluşan yeni olanı anlamlandırmamızda küçük bir araç olarak kullanılabilir.
***
abv: (Kısaltma) Sosyal medyada sıkça kullanılan, “allah belanı ver(me)sin” söz öbeğinin baş harflerini kullanarak oluşturulan kısaltma.
Algoritma: Bir bilgisayarın, sorun çözmek, ya da görev tamamlamak amacıyla atacağı belirlenmiş adımlar serisidir. Bu algoritmalara bağlı olarak, sosyal medya platformları, kullanıcının sosyal medya kullanım alışkanlıklarına bağlı kalarak, karşılaşmayı isteyeceğini hesapladığı içerikleri, kullanıcının göreceği şekilde önceliklendirir.
aro: (Kısaltma) Sosyal medyada sıkça kullanılan, “allah razı olsun” söz öbeğinin baş harflerini kullanarak oluşturulan kısaltma.
arv: (Kısaltma)Sosyal medyada sıkça kullanılan, “allah rahatlık versin” söz öbeğinin baş harflerini kullanarak oluşturulan kısaltma.
bff: (İng.) “best friends forever” sözcük öbeğinin kısaltmasıdır. “Sonsuza dek en iyi arkadaş” anlamı taşımaktadır. Sosyal medyada kullanıcılar, arkadaşlıklarına atıfla bu kısaltmayı kullanıyorlar.
Bot: Bilgisayarlar tarafından işletilmekte olan sosyal medya hesaplarıdır. Kamuoyunu yanıltmak gibi kötücül amaçlarla kullanıldığı gibi, çeşitli sayfalar tarafından üyelerine hızlı hizmet sunma amacıyla da kullanılabilen yazılımlardır.
Check-in (Konum bildirimi): Foursquare ve Swarm uygulamalarıyla gündeme gelen ve ardından diğer sosyal medya platformlarında da özellik olarak kullanıcılara sunulan yer bildirimi yapma özelliğinin, sosyal medya literatüründeki İngilizce karşılığıdır.
Cookie: Bir internet sunucusunun bir tarayıcıya gönderdiği, kullanıcıyı tanımlamak veya sunucuya erişimlerini izlemek için kullanılan paket veri. Dolayısıyla, algoritmaların, internet kullanım alışkanlıklarını tespit ettiği en önemli kaynaklardan biri.
DM (Direct Message): Instagram ve Twitter platformları terimi. İnsanların sadece belirledikleri kişi veya kişilerle, kamuya kapalı şekilde iletişime geçmesini sağlayan özellik.
Fact-checking: Tükçesi doğru kontrolü anlamına gelen kelime, bir bilginin, kesin delillere dayalı olarak doğruluğunu kontrol etme eylemidir.
Echo Chamber (Yankı odası/fanusu): Birbirine yakın görüşteki insanların, birbirleriyle etkileşime geçerek oluşturdukları ve farklı görüşlere, sosyal şartlardan ötürü kapalı sosyal yapı. Bu yapı, bakış açılarını, aynı görüşteki kullanıcıların etkileşime geçmesiyle desteklediği için manipülatif olabilir.
Enformasyon Kirliliği: İnternette dolaşımda olan yanlış/yalan içeriklerin bütününü tanımlayan kavram.
a. Dis-information (dezenformasyon): Kötücül amaçlarla yayılan yanlış bilgi/yalan haber
b. Mal-information: Kötücül amaçlarla doğru bilgi paylaşımı (sızdırılan devlet/hükümet belgeleri vb.)
c. Mis-information: Yanlış bilgi/yalan haberin farkında olunmadan paylaşımı
ff: (İng. Twitter terimi) “follow Friday” söz öbeğinin kısaltmasıdır. “takip” ve “Cuma” kelimelerinin bir araya gelerek oluşturduğu hashtag, kullanıcıların ilginç bulduğu ve takipçilerinin de ilginç bulacağını düşündüğü Twitter hesaplarını duyurmak için, özellikle Cuma günleri kullanılıyor.
Filter Bubble (Filtre balonu): Terim ilk kez internet aktivisti Eli Pariser tarafından kullanıldı. Sosyal medya kullanıcılarının, internet kullanım alışkanlıklarına dayanarak (arama geçmişi, konum vb.), düşünsel olarak sosyal gerçeklikten soyutlanması durumunu tasvir ediyor.
Hashtag: Hashtag özellikle sosyal ağ Twitter üzerindeki tüm içerikleri/tweet’leri kategorilendirmek ve Twitter arama sistemi üzerinden daha kolay bulunmasını kolaylaştırmak için geliştirilmiş bir sistem olarak biliniyor. Fakat aslında hashtag dediğimiz şey bir diyez etiketinin (#) ardından gelen sözcüğü tanımlama şekli.
Kullanıcı Tarafından Üretilen İçerik (user generated content/UGC): Aktif İnternet kullanıcılarının, profesyonel hayatlarından bağımsız olarak ve yaratıcı bir emek sarfederek, İnternet’te oluşturduğu içerik. Örnek: ekşisözlük içerikleri
Meme: Terim ilk kez biyolog Richard Dawkins tarafından kullanıldı. Dawkins terimi, bir kültürde, insandan insana yayılarak değişen davranış ya da fikir anlamıyla kullandı. Günümüzdeyse, çevrimiçi olarak yayılan fotoğrafları veya GIFleri tanımlamak için kullanılıyor.
Onaylanmış Hesap (Approved Account): Sosyal medyadaki hesap isimlerinin yanında bulunan onay rozeti kamuoyunun ilgisini çekebilecek bir hesabın orijinal olduğunun bilinmesini sağlar. Bu hesaplar genellikle müzik, oyunculuk, moda, yönetim, politika, din, gazetecilik, medya, spor, iş dünyası ve diğer temel ilgi alanlarına sahip kullanıcılar tarafından kullanılan hesapları kapsar.
Rastgele gülme: Sosyal medyada sıkça kullanılan, klavyenin tuşlarına rastgele basılmasıyla oluşan ifade biçimi.
Sahte Hesap (Fake Account): Sosyal ağlarda gerçek kişileri temsil etmeyen hesaplar. Bu hesaplar botlar tarafından kullanıldığı gibi, gerçek kişiler tarafından da kullanılmaktadır.
Sosyal Medya Etkileşim Sayıları (Facebook/Twitter): Sosyal medya kullanıcılarının, sosyal medya platformlarında yayınlanan bir içerikle ne kadar ilgilendiğini gösteren sayı. Facebook içerikleri için bu sayı, beğenilerin, yorumların ve paylaşımların toplanmasıyla hesaplanıyor. Twitter için ise, tweete verilen yanıtların, beğenilerin ve retweetlerin toplanmasıyla hesaplanıyor.
Sosyal Medya: Sosyal Medya, Web 2.0'ın ideolojik ve teknolojik temellerini oluşturan ve kullanıcı tarafından oluşturulan içeriğin yaratılmasına ve değiştirilmesine izin veren İnternet tabanlı uygulamalar grubudur. Facebook, Twitter, Instagram, YouTube kullanıcı tarafından oluşturulan içeriklerin kamusalda paylaşıldığı platformların örnekleridir.
Spam: Çok sayıda internet kullanıcısına toplu olarak gönderilen, reklam ve ilan türünde iletilerdir. Spam gönderilmesinde belirleyici olan ise, internet kullanıcılarının kullanım alışkanlıklarıdır.
TBT: (İng.) “throwback Thursday” sözcük öbeğinin kısaltmasıdır. “çekme (akraba)” ve “Perşembe” kelimelerinin bir araya gelerek oluşturduğu hashtag. Kullanıcılar bu hashtagi kullanarak, geçmiş zamanlarından herhangi birinde yaşadıkları deneyimle ilgili, Perşembe günleri paylaşımlarda bulunuyorlar.
TT: (İng. Twitter terimi) “trend topic” sözcük öbeğinin kısaltmasıdır. “gündemde olan konu” anlamına geliyor. Twitter’da kullanıcıların attığı tweetler bağlamında oluşan gündemdir. Arama sekmesine gelindiğinde çıkan sıralama, Twitter’ın TT’lerini gösterir.
Troll: Kelimenin aslı, çirkin olmasıyla bilinen bir efsanevi yaratığa dayanıyor. Sosyal medya kullanımıyla farklı bir anlam kazanan kelime, internette başka kullanıcıları, kendi eğlencesi için sinirlendiren kullanıcıları tanımlamak için kullanılıyor.
Viral: Kelimenin aslı, “virüs kaynaklı” anlamına geliyor. İnternette ise, çok hızlı yayılan ve etki alanı geniş olan enformasyon anlamında kullanılıyor.
Yapay Zeka (AI): Dijital bir bilgisayarın veya bilgisayar kontrollü bir robotun, akıllı varlıklar olarak tanımlanarak ilişkilendirilen görevleri gerçekleştirme yeteneği. (EK/HK)
Kaynaklar:
• Wardle C. & Hossein Derakshan, (2017), Information Disorder: Toward an interdisciplinary framework for research and policy making
• Castells M., (2009), Communication Power (syf. 33-36)
• Encyclopedia Britannica
• Kaplan and Haenlein, (2010), Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media
• Social Bakers Engagement Is A Real Metric (infografik)
• Twitter, Onaylanmış Hesaplar Hakkında
• Van Dijck J., (2009), Users like you? Theorizing agency in user-generated content
• Wardle C., (2018), Information Disorder, Part 1: The Essential Glossary
