Fotoğraf: Gökhan Zobar / AA
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) araştırmasına göre ekonomik olarak zorlanan yurttaşlar yemeğinden kısıyor.
Aysun Hızıroğlu Aygün, Selin Köksal ve Gökçe Uysal’ın hazırladığı ve salgının hanelerin gelirlerinde yarattığı tahribata odaklanan “Covid-19 salgınının hane gelirleri üzerindeki yıkıcı etkisi” başlıklı rapora göre hanelerin yüzde 38’i gıda alışverişlerinde zorlanıyor, her 10 kişiden yedisi geçim sıkıntısı çekiyor.
Pandeminin yurttaşların gelirine nasıl yansıdığını ortaya koyan rapor hali hazırda var olan ekonomik krizin yeni tip Covid-19 salgınıyla birlikte daha da derinleştiğine işaret ediyor.
Halkın gelirlerinin hızla eridiği ve borç sarmalının genişlediğine dikkat çekilen raporda hanelerin yüzde 42.7'sinin borçlarının arttığını ortaya koyuyor.
Yurttaşların yüksek enflasyon ve zamlar neticesinde gıda alışverişi yapmakta dahi zorlandığına değinilen raporda, her dört haneden üçünün, birikimlerinin olası bir işsizlik durumunda en çok üç ay geçinebilecekleri bilgisine de yer verilmiş.
"Eşdeğer hanehalkı geliri 2140 TL'ye düştü"
4 bin 500 kişinin katılımıyla hazırlanan rapordan öne çıkan başlıklar şöyle:
* Pandemi önlemleri Haziran başında gevşetilmiş olsa da iktisadi hayatta önemli bir durgunluğa yol açtı.
* Verilere göre ortalama kişisel gelir Şubat’tan Eylül’e yüzde 4,5 geriledi. Benzer bir düşüş eşdeğer hane gelirlerinde de görüldü. Gelir kayıpları özellikle düşük ve orta gelir seviyelerinde yoğunlaştı ve dolayısıyla gelir dağılımında bozulmaya sebep oldu.
* Verilerine göre ortalama kişisel gelir Şubat’ta 3 bin 673 TL iken Eylül’de 3 bin 505 TL’ye, yüzde 4,6 gerildi. Aynı dönemde eşdeğer hane gelirleri Şubat’ta 2242 TL’den Eylül’de yüzde 4,5 düşerek 2140 TL’ye indi.
* Ücret, maaş ve yevmiye geliri elde eden katılımcıların yüzde 30’u salgın sebebiyle gelirlerinin azaldığını beyan etti. Müteşebbis geliri olanlar arasında bu oran yüzde 44’e yükseliyor.
* Olağan koşullarda işi olan ve geçimini işiyle sağlayan haneler arasında ciddi gelir kayıpları yaşandı. Bu duruma paralel olarak hanelerin yüzde 42,7’si borçlarının arttığını belirtti.
* Haneler bu gelir kayıpları karşısında harcamalarını kıstı, tanıdıklarından borç, işyerlerinden avans aldı.
Katılımcıların neredeyse yarısı gelir desteğine başvurdu
* Yaşadıkları gelir kayıpları karşısında hanelerin neredeyse dörtte biri harcamalarını kıstı. Geliri düşenler arasında birikimlerden faydalandığını söyleyen hanelerin oranı sadece yüzde 12,7.
* Devlet tarafından sağlanan sosyal yardımlar arasında en yaygın olanının doğrudan gelir destekleri olduğu görüldü.
* Katılımcıların yüzde 46,2’si doğrudan gelir desteğine başvurduğunu söyledi. Yüzde 21,9’u bu destekten faydalandığını beyan etti.
* Kamu destekleri ve haneler arası dayanışma gibi mekanizmaların, gelir kayıpları karşısında yetersiz kaldığı sonucuna varıldı. Zira katılımcılar arasında geçim zorluğu çektiğini söyleyenlerin payı yüzde 70 seviyesine ulaştı. Özellikle de gıda harcamalarında zorlananların oranının yüzde 38’e yükseldi. Bu da hanelerin ne kadar güç durumda olduklarına işaret etmektedir.
* Araştırma, hanelerin finansal dayanıklılığının da zayıf olduğuna, beklenmedik harcamaları ödemekte zorlandıklarına ve gelir elde edemedikleri takdirde çok uzun süre dayanamayacaklarını ortaya koydu. Nitekim katılımcıların neredeyse yarısı önümüzdeki dönemde gelirlerinde düşüş beklediğini ifade etti. (HA)
