Anayasa Mahkemesi (AYM), kadınların evlendikten sonra evlilik öncesi soyadlarını kullanabilmelerinin önünü açan bir karara daha imza attı.
Evlendikten sonra evlilik öncesi soyadını tek başına kullanmak için aile mahkemesine giden ve başvurusu reddedilen avukat Neşe Aslanbay Akbıyık’ın dosyasını inceleyen AYM, yerel mahkemenin Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkının ihlal ettiğine hükmetti.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni (AİHS) esas alan AYM, ihlalin ortadan kaldırılması için de yargılamanın yenilenmesine karar verdi.
Kararda “AİHM’e göre soyadı, mesleki bağlamın yanı sıra, bireylerin özel ve aile yaşamında diğer insanlarla sosyal, kültürel ya da diğer türden ilişkiler kurabilmesi için önemli olup, onları dış dünyaya tanıtma fonksiyonu üstlenmektedir” ifadelerine yer verilirken, Anayasa’nın “herkesin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğunu” belirten 17. Maddesinin de buna karşılık geldiği belirtildi.
Kararda Türkiye’nin taraf olduğu CEDAW’a (BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi) da atıf yapıldı ve taraf devletlerin kadınlara karşı evlilik ve aile ilişkileri konusunda ayrımı önlemek için gerekli bütün önlemleri alacakları ve özellikle kadın erkek eşitliğine dayanılarak aile adı, meslek ve iş seçimi dahil her iki eş için geçerli, eşit kişisel haklar sağlayacağı taahhüdü hatırlatıldı.
AYM kararının tam metni için tıklayın.
AYM 2011’de reddetti
2011’de evli kadının yalnızca evlilik öncesi soyadını kullanması istemiyle açılan davalarda itiraz konusu kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle geri çeviren ve “kadın evlenirken kocasının soyadının alır” maddesinin iptali için üç aile mahkemesi AYM’ye başvurmuştu.
Ekim 2011’de karar veren AYM, “Yasa koyucunun aile soyadı konusundaki takdir hakkını, aile birliği ve bütünlüğünün korunması ve aile bağlarının güçlendirilmesi başta olmak üzere, kamu yararı ve kamu düzeninin gerektirdiği kimi zorunluluklar nedeniyle, eşlerden birisine öncelik tanıyacak biçimde kullanmasının hukuk devletine aykırı bir yönü bulunmamaktadır. Kaldı ki itiraz konusu kuralda kadının başvurusu durumunda önceki soyadını kocasının soyadının önüne ekleyerek kullanabileceği belirtilerek, kişilik hakkı ile kamu yararı arasında adil bir dengenin kurulması da sağlanmıştır. Kadının evlenmekle kocasının soyadını almasının cinsiyet ayırımına dayanan bir farklılaşma yarattığı savı da yerinde değildir” aile mahkemelerinin itirazını reddetmişti.
AYM 2014’te kabul etti
AYM, evli bir kadın avukatın evlilik öncesi soyadını kullanmak için yaptığı başvuruyu incelemiş ve Ocak 2014’te verdiği kararda, evli kadının evlilik öncesi soyadını kullanmasına izin verilmemesini Anayasa’nın 17. Maddesine aykırı olduğunu söylemişti.
AİHM: Kadınların soyadını değiştirmesi ayrımcılık
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Mayıs 2013’te sadece evlenmeden önceki soyadını taşıma talebiyle başvuran Bahar Leventoğlu’nu haklı bulmuş, Türkiye'nin “ayrımcılık yasağını ihlal ettiğine" karar vermişti. (ÇT)
