Türkiye’de 2020 yılından bu yana birinci basamak sağlık kuruluşlarında doğum kontrol araçlarına temininin erişimi durduruldu.
Mart 2020’den bu yana birinci basamak sağlık kuruluşlarında bakanlık tarafından temini durdurulan doğum kontrol araçlarına tekrar ücretsiz bir şekilde erişim sağlanması için faaliyet gösteren Devletin Aile Planlaması Politikalarını İzleme Projesi bir yaşında. Ailepol bir senedir doğum kontrol araçlarının tekrar ücretsiz olarak temin edilmesi için faaliyet gösteriyor.
Türkiye'de bireylerin çocuk yapmama hakkı 1982 anayasasıyla yürürlüğe giren 2827 sayılı Nüfus planlaması kanunu ile güvence kapsamına alındı. Devlet bu kanun ile her türlü doğum kontrol aracını ve kürtajı gerektiğinde ücretsiz temin edeceğini belirtiyor. Ancak mevcut iktidarın üç çocuk politikasını devletin resmi politikası haline getirme çabasından dolayı üç senedir birinci basamak sağlık kuruluşlarında doğum kontrol araçlarına erişim sağlanamıyor.
Anayasa İle teminat altına alınmış olan aile planlaması hakkı engelleniyor. Doğum kontrol araçlarına erişememek kısa vadede anne ve bebek ölümlerine uzun vadede ise çocuk yoksulluğuna yol açıyor.
AKP iktidarının, sosyal devlet anlayışına ve anayasaya aykırı olarak teminini durdurduğu doğum kontrol araçlarının tekrar tedarik edilmesi için farkındalık yaratmayı amaçlayan Devletin Aile Planlaması Politikalarını İzleme Projesi, Avrupa Birliği Sivil Düşün programı ve Daktilo1984 işbirliği ile bir senedir bu konuda farkındalık yaratmayı amaçlıyor.
Projenin ilk döneminde Aydın, Diyarbakır, İstanbul, İzmir, Hatay, Gaziantep, Kilis, Kahramanmaraş ve Şanlıurfa’da saha çalışması gerçekleştirmiş ve doğum kontrol kitlerine temin durumunu araştıran bir rapor yayınladı.
Yapılan saha çalışmasının sonucuna göre birçok ildeki Aile Sağlığı Merkezine halen bakanlık tarafından doğum kontrol kiti tedarik edilmiyor. Ayrıca merkezlerin güncel iletişim bilgileri internet üzerinde yer almıyor.
Çalışanlar aile planlaması konusunda bilgisiz. Bu sebeple bu konuda danışan kişilere de bilgi verilemiyor. Görüşme sağlanan merkez çalışanları doğum kontrol araçlarının ücretsiz temin edilebildiği konusunda bilgi sahibi değil. Bu sebeple hastanın ihtiyacını ve talebini karşılayamıyor. Yapılan saha araştırmalarının sonucunda doğum kontrol yoksulluğunun kronikleşmeye başladığı görülüyor. İktidarın üç çocuğu teşvik etme tutumunun devlet politikası olarak yerleştirilmeye başlandığı anlaşılıyor.
Ankara’da dört senedir doğum kontrol kiti temin edilemiyor
Devletin Aile Planlaması Politikaları Projesi’nin ikinci dönem ilk saha çalışmasında Ankara’daki doğum kontrol yoksulluğuna yakından bakıldı.
TÜİK’in her yıl yayınlandığı Doğum İstatiksellerine* göre 2022 yılında Ankara’nın kaba doğum hızı binde 1.28 oldu. Ankara’nın 2017 yılında binde 1.72 olan doğum hızında 5 yıl içerisinde 0.44’lük bir gerileme yaşandı. Kent genelinde yaptığımız saha çalışmasına göre Mart 2020’den bu yana sağlanamadığını belirterek düzenli olarak doğum kontrol hapı kullanması gereken hastalara artık ilaç temin edilemiyor. Özellikle sosyoekonomik olarak geri kalmış bölgelerde kadınların geleneksel yöntemler (geri çekilme, dışarı boşalma) kullanarak aile planlaması yapmaya çalıştıkları tespit edildi. Kent genelinde başta aşılar olmak üzere tüm ilaçların sorunsuz bir şekilde bakanlık depolarından temin edilebildiği ancak bakanlığın ilaç depolarında doğum kontrol malzemelerinin Mart 2020’den bu yana bulunmadığı anlaşılıyor.
Ankara’da dört senedir doğum kontrol araçlarına erişim sorunu yaşandığı görülüyor. İktidar, Ankara’da ve daha birçok şehirde bu yolla üç çocuk söylemini devletin resmi politikası haline getirmeye çalışıyor. Doğum kontrol hakkı Birleşmiş Milletler Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı Eylem Planı'nda (1994) da temel insan hakları kapsamına alınan üreme hakkı kapsamına alınan temel bir insan hakkıdır. Anayasayla da teminat altına alınmış olan bu temel hakkı koru ve yasada doğum kontrol araçlarının ve kürtajın merkezlerinde yasada teminatı gördüğü gibi devlet kapsamına yükü Projesi ücretsiz hale getirmeni sağlamak için Devlet Aile Planlaması Politikalarını izleme desteğinizi bekliyor.
Araştırmanın tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
(EMK)
