Türkiye'nin de üyesi olduğu Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu Sınırlı Seçim Gözlem Heyeti, 10 Ağustos Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Ara Raporu’nu açıkladı.
Raporda şeffaflık eksikliğinden, ifade özgürlüğü ihlallerine, adaylara yönelik tarafsızlıktan, propaganda araçlarındaki eşitsizliğe kadar pek çok eleştiri yer aldı.
Seçim sürecinin “Arka Plan ve Siyasi Bağlam”, “Yasal Çerçeve ve Seçim Sistemi”, “Seçimin Yönetilmesi”, “Seçmen Kaydı”, “Aday Kaydı”, “Kampanya Ortamı”, “Kampanya Finansmanı”, “Medya”, “Şikayetler ve İtirazlar” ve “Vatandaş ve Uluslararası Gözlemciler” başlıkları altında incelendiği raporda şu tespitlere yer verildi:
YSK kararları erişilebilir değil
* Önceki AGİT/ODIHR tavsiyesine rağmen, YSK'nın ve alt kademe seçim kurullarının toplantıları kamuya kapalı olarak yapılmıştır ve yapılan düzenlemeler ve alınan kararların hepsi kamuoyunca erişilebilir değildir. Partiler seçim yönetiminin tüm düzeylerine kendi temsilcilerini aday göstererek belirlemişse de, yasal kriterleri karşılamadığı gerekçesiyle bir siyasi parti bunun dışında bırakılmıştır.
Erdoğan tren açılışında propaganda yaptı
* Cumhurbaşkanlığı Seçimi Kanununa göre, resmi seçim propagandası dönemi 11 Temmuz 2014 tarihinde başlamıştır. 6 Haziran 2014'te ise, YSK tüm adayların seçim propagandası yürütme açısından eşit fırsatlara sahip olmalarını sağlamak üzere temel seçim propagandası yasaklarının ve güvencelerinin uygulanmasını 31 Temmuz 2014'e kadar erteleyen bir karar yayınlamıştır. Başbakanın propaganda faaliyetleri, çoğunlukla resmi devlet organizasyonları ile birleştirilmiş büyük çaplı organizasyonlardır. Diğer adayların aktif biçimde kampanya yürütmesine karşılık, bu kampanyaların halk önündeki görünürlüğü sınırlıdır.
* 25 Temmuz günü Erdoğan, İstanbul-Ankara arasında çalışacak olan yüksek hızlı trenin hizmete açılış töreni sırasında açıkça propaganda yapmıştır.
İfade özgürlüğü ihlalleri
* Yürürlükteki yasal çerçeve Internet dahil olmak üzere ifade özgürlüğüne kısıtlama getirmektedir. AGİT/ODIHR Sınırlı Seçim Gözlem Heyeti (SSGH) ile görüşen ilgililer, medya sahiplerinin ve siyasi aktörlerin yayıncılık özgürlüğüne doğrudan müdahale edilmesinin bağımsızlıktan ve araştırmacılıktan uzak bir gazetecilik ile sonuçlanacağına ve iktidar partisine ve Başbakana karşı eleştiriler getirilmesini sınırlayacağına dair kaygılarını dile getirmişlerdir.
AKP-medya sahipliği ilişkisi
* Devlete ait şirketlerin kamu ihalelerinin ve reklamlarının hükümet ile bağlantılı işletmelere verilmesi ve medyanın iktidar partisinin ve Başbakanın eleştirisine özellikle televizyonda sınırlı yer ayırması hakkındaki kaygılar ifade edilmiştir.
* Başbakan dahil olmak üzere devletin yüksek kademesindeki kişiler tarafından açılan çok sayıda kamu ve hakaret davaları gazeteciler arasında otosansürü arttırmaktadır.
* Internet özgürlüğü ihlallerine rağmen, Internet bilhassa sosyal medyada kamu alanındaki çoğulculuğa katkıda bulunmaktadır. En son Şubat 2014'te değiştirilen 2007 'Internet' Kanunu otoritelerin yeterli adli gözetim olmadan internet sayfalarını erişime engellemelerine izin vermektedir.
Tarafsızlık kanunda yok
* Ne kanun ne de YSK kararları tarafsızlık ilkesinin nasıl uygulanacağı hakkında ana esaslar içermemektedir. AGİT/ODIHR SSGH, farklı RTÜK üyelerinden tarafsızlık zorunluluğuna dair birbiri ile çelişen yorumlar almıştır.
* Seçim kurulu kararlarına yüksek kurullarda itiraz edilebilmektedir. Bununla birlikte, Anayasa uyarınca, YSK kararları yargı incelemesine tabi değildir. 2010 yılında yapılan bir anayasa değişikliği ile, temel hak ihlalleri ile ilgili olarak bireysel başvuruya izin verilmiştir ve 23 Temmuz'da, Anayasa Mahkemesi seçimle ilgili ilk davayı yargılamayı reddetmiştir.
* YSK kararlarını itirazın mümkün olmaması ve uluslararası kurumların ve vatandaşların seçim gözlemi yapması ile ilgili yasal hükümlerin bulunmaması dahil olmak üzere, AGİT/ODHIR'nin çeşitli konularda sunduğu bazı temel tavsiyeler hala dikkate alınmamıştır.
Oy pusulaları neye göre belirlendi
* YSK, cumhurbaşkanı adaylarının oy pusulasındaki sırasını kuraya göre belirlemiştir ve oy pusulalarını basmaya başlamıştır. YSK, basılacak toplam oy pusulası sayısının 73.849.80 olduğunu AGİT/ODIHR SSGH'ye bildirmiştir. YSK'nın basılacak oy pusulasının sayısı ile ilgili kararı net bir yasal temelden yoksundur.
Raporun tümünü buradan okuabilirsiniz. (EA)
