Depremde Adıyaman’da 5.953 bina yıkıldı, on binlerce kişi evsiz kaldı. Toplam 20.201 ağır hasarlı binanın bulunduğu kentte enkaz kaldırma çalışmaları hala devam ediyor. Kentin birçok noktasında yıkılmış binaların enkazları ve yıkılmayı bekleyen binalar ürkütücü bir görüntü oluşturuyor. Enkaz kaldırma çalışmaları ve sürekli kapatılan yollar özellikle araç ve yaya trafiğini olumsuz etkiliyor.
Depremzedelerin büyük bir kısmı konteyner kentlerde, bir kısmı da akrabalarının veya yakınlarının yanında parası olanlarda bulabilirse kiraladıkları evlerde barınıyor.
Depremzedeler umutsuz
Depremden etkilenenler, yaşadıkları sorunlar nedeniyle mutsuz ve umutsuz. Çadırlardan çıkıp konteyner kentlere yerleştirilenler, yeniden normal bir evde hayatlarını sürdürebilecekleri günün gelmesini ve verilen sözlerin tutulmasını istiyor.
Bir depremzede yaşadıklarını, "Bu memlekette ulaşım bir dert. Şehrin dışında konteyner kentlerde yaşıyoruz ve ulaşıma bir dünya para ödüyoruz. Kızlarımız okula gitmesi gerekirken ekonomik sıkıntılar yüzünden eşlerimizle birlikte çalışmak eve ekmek getirmek zorunda kalıyor. Çocuklarımız okula gidemiyor, sağlık hizmetlerinden de istediğimiz gibi yararlanamıyoruz. Hastanelerde doktor yok, sıra alamıyoruz. Bu duruma bir çözüm bulunmasını istiyoruz" diye aktarıyor.
İşsizlik ve göç sorunu büyüyor
Türkiye’nin tümünde yaşayan ekonomik sıkıntı Adıyaman'da depremzedeleri çok daha fazla etkiliyor Yüksek kiralar ve işsizlik, kentin sorunlarını giderek büyütüyor.
Kentte başlayan göç ile birlikte, yetişmiş eleman sıkıntısının da iyice arttığına dikkat çeken Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) Meclis Başkanı Gani Bereket, "Depremden hemen sonra inanılmaz bir göç başladı. Adıyaman'ı adeta herkes terk etti. Özellikle eğitimli ve işi gücü olan yetenekli meslek sahibi insanlar gitti. Geriye sadece devletten beslenen ve yeşil kartlı insanlarımız kaldı. Bunların da çoğu bir meslek sahibi değil. Göçler ve işsizlik ile birlikte sermayede yaşanan tüm sorunlara baktığımızda bu gidişle kentimiz Valisi olan bir köy konumunda olacak" dedi.
Bereket, Adıyaman'da hemen her sektörde yetişmiş eleman sıkıntısı yaşandığını belirterek, şöyle konuştu:
İnsanların yaşayacakları ev sayısı çok az. Yıkılmayan evlerde ya da hafifi hasarlı evlerde tadilat yaptırmanız gerekse usta bulamıyorsunuz. Bulursanız da 100 TL verilecek işe 1500- 2000 TL para ödemek zorundasınız. Tabi ki usta bulursanız bu durumda şanslı sayılırsınız. Sanayicilerimiz dertli. Çalıştıracak eleman bulamadıkları gibi sektörün içinde bulunduğu ekonomik durumlar işleri iyi ce zora soktu. Elemanlarına maaş ödeyemez duruma gelen sanayici ve iş insanlarımız ya şirketi küçültüyor ya da kapatmayı düşünüyor. 2024 Yılının ilk altı ayı hepimizin ne olacağını şimdiden gösterir gibi. Ümidimiz ve gücümüz kalmadı. Yıkılan işyerini yaptıracak para bulamıyor kimse.
Bereket, Toplum Yararına Çalışan Personel (TYP) statüsünde devlet tarafından işe alınan insanların da işsizliği artırdığını "Şu anda Adıyaman'da TYP'li olarak çalışan on binlerce insanımız var. Bu vatandaşlarımızın hepsi asgari ücret alıyor. Yaşı önemli değil her yaştan insan TYP'li olarak işe girebiliyor. Durum böyle olunca esnaf, fırıncılar, marketler, tekstil sektörü başta olmak üzere birçok sektör eleman bulamaz oldu.“ sözleri ile dile getiriyor. Bereket’e göre; “Herkes İŞKUR'a kayıt yaptırmış TYP kadrosundan işe girmek için resmen evinde yatıyor ve çalışmadan bekliyor. “
Bereket, " Alt yapı yok üst yapı yok, yollar delik deşik, insanlar yürüyecek kaldırım ve yol bulamaz oldu. Eğitim sorunu, sağlık sorunu derken bu kentte yaşadığımız her sorun aynı zamanda bir hak ihlali ve insanlık dramıdır. Bizler bunu hak etmiyoruz. Bu kentin güzel ve güzide insanları her şeyin en iyisini hak ediyor ama bende dahil hepimiz mağduruz. İşyerim yıkık, konteyner dükkânım var. Depolarım yıkıldı, maddi zararımdan da geçtim ama memleketime hizmet için bu kenti de terk etmedim. " ifadelerini kullandı.
Şehri ayağa kaldırmak kolay değil
Adıyaman Belediye Başkanı Dr. Süleyman Kılınç, yeniden bir şehri ayağa kaldırmaya çalıştıklarına dikkat çekerek şunları söyledi:
Adıyaman ili ve merkez köyler 2 bin 546 bina yıkıldı. Acil yıkılması gereken ve yıkılan 1005, ağır hasarlı 8 bin 153, orta hasarlı 10 bin 405, hafif hasarlı bina sayısı 19 bin 725 ve toplam bina sayısı 44 bin 818.
Asrın felaketi olarak adlandırdığımız bu depremde tabi ki üst yapılar kadar alt yapılarımız ve su şebekesi de zarar gördü. Şu an alt yapıyı değiştiriyoruz, 700 km ilk içme suyu hattını komple değiştiriyoruz, yağmur suyu ve kanalizasyon hatlarının ayrıştırılması ve atık temizleme tesisleri için ayrıca iller bankasına başvurumuz var, hibe olarak kabul edildi. Süreç inşallah yakın zamanda başlar. Diğer taraftan tahrip olan yolların ve kaldırımların yapımı devam ediyor.
Şehri normal görünüme kavuşturmak ve insanların rahat nefes alabilecekleri ve kaliteli zaman geçirecekleri çok sayıda büyük park alanları yapıyoruz, bir kısmı faaliyete geçti. Tarihi konaklarımızı restore ediyoruz. Kentsel dönüşüm alanında mahalle kültürünü yansıtacak ve eski dokusunu andıracak yapıların inşası için projeler geliştiriliyor. Yolların ve caddelerin daha da genişletilmesi için mevzi imar planı değişiklikleri yapıyoruz. Ulaşım Master planı yapıyoruz, orta hasarlı binaların ruhsat sürecini takip ediyoruz, yerinde dönüşüm ve diğer yerler için imar çapı veriyoruz. Sosyal yardımlarımız hız kesmeden devam ediyor. Sosyal market, akülü araçlar, temel ihtiyaçlar, maddi yardımlar vs. Gençlerimize ve çocuklarımıza yönelik sanatsal kültürel ve eğitim ile ilgili faaliyetlerimiz hız kesmeden devam ediyor, kadın gençlik merkezinde bayanlara yönelik meslek edindirme kursları devam ediyor.
Diğer taraftan klasik belediyecilik hizmetleri devam ediyor. Ayrıca engelsiz yaşam merkezi yapımı devam ediyor, yeni belediye binası, mezbahane ihale sürecinde, Hayvan hastanesi ve barınağı yer temini için son aşamada inşallah hepsini en kısa zamanda yapacağız. İçme suyumuzda şu an için bir sorun yok ve buna bağlı bir hastalık ta yok. İçme suyumuzun tahlilleri 6 Şubat öncesi seviyesinde ve her gün testler yapılıyor. Tabi ki insanımız acılarını içine gömerek yaşamaya ve hayata tutunmaya devam ediyor.
Adıyaman Mimarlar Odası Başkanı Abdullah Akbaş, “Adıyaman’da deyim yerindeyse büyük bir can pazarı yaşandı. Deprem sonrası binlerce vatandaşımızı kaybettik. 6 Şubat 2023 saat 4.17'de Türkiye’de zaman durdu” sözleri ile başlıyor konuşmasına.
Akbaş konuşmasını, “Yaklaşık on buçuk ay geçmesine rağmen ağır hasarlı binaların yıkımı hala devam etmektedir. Ağır hasarlı binaların yıkımının ağır aksak sürdüğü kentte yıkım işlemlerinde kullanılan yöntem de rahatsızlığa neden oluyor. Yıkılan binalarda ayrıştırma işlemi yıkımın olduğu yerde yapılmaya devam edip, bu durum sağlığı tehdit eden çevresel kirliliğe neden olmaktadır. Bu kadar büyük bir yıkımdan çıkmışken olası yeni bir depreme hiç de hazırlıklı değiliz. Adıyaman’da depremden sonra toplumun psikolojisi yerle bir oldu. Kentte ciddi bir pahalılaşma söz konusu. Kentte fırsatçılar ortaya çıkmaya başladı bu nedenle de kentte hayat zorlaşmaya başladı. Kentte özellikle inşaat malzemeleri ve işçilik çok pahalı durumda. Kentin yaklaşık %68 i hasar gördü. Devletin yardımı olmazsa toparlanması çok zaman alacak.” diye sürdürüyor.
En büyük sorun barınma
Devamında da şunları söylüyor:
Sağlam zeminde yapılan konutlara diyecek yok lakin eksiklikler var. Şehir merkeziyle yeni yapılan konutların arasında birleştirici bir aks bulunmuyor. Şu ana kadar bununla ilgili bir hareket düşünülmemiş gibi görünüyor. Bunun acilen planlanması gerekiyor. Yeni yerleşim yeri ile merkezi birleştiremezsek eğer zamanla oralar da boşalıp tekrar merkeze bir dönüş olacaktır. Yeni yapılan konutlar atıl alanlar olarak kalmaya mahkûm olur. Hızlı bir şekilde sosyal donatılarla birleştirici yapılar olursa akış rahatlıkla sağlanır.
Adıyaman’da yaklaşık olarak toplam 307.000 nüfus eksildi. Bunları vefat edenler ve Adıyaman’dan göç edenlerdir. Bu durum çok ciddi bir nüfus kaybına sebep oldu.
Adıyaman’ımızı tekrardan ayağa kaldırmak için kentimizi terk etmedik. Yıkılmış bir kentte elimizi taşın altına koyup tekrardan Adıyaman’ı planlayıp eskisinden daha iyi bir kent haline getirmeyi hedefliyoruz. Umarım bir daha böyle korkunç günleri yaşamayız.
Son durum
Resmi kaynaklardan alınan bilgilere göre 6 Şubat depremleri sonrası Adıyaman’da il genelinde yıkılan bina sayısı 5 bin 953, ağır hasarlı bina sayısı ise 20 bin 201 olup ağır hasarlı binaların enkazlarından 15 bin 899’u kaldırılırken yaklaşık 5 bin binada enkaz kaldırma çalışmaları devam ediyor. Mahkeme süreci devam eden ve bu nedenle yıkımı yapılamayan bina sayısı 3 bin411 iken ağır hasarlı Kültürel Varlık sayısı ise 19 olarak resmi kayıtlarda geçmektedir. Enkaz kaldırma oranı bina sayısına göre %81, hacme göre (m³) gerçekleşme oranı ise %89’dur.
Adıyaman’da depremden sonra evleri yıkılan ya da ağır hasarlı olup İl genelindeki konteynerlere ve prefabrik yapılara yerleştirilenlerin sayısı 112 bin 905 bin. İl ve ilçe merkezlerinde 22 bin 225 konteynerde toplam 66 bin 514 vatandaşımız barınmakta; ayrıca 11 bin 760 kırsal konteynerde 46 bin 391 kişi olmak üzere; il genelindeki 33 bin 985 konteyner/prefabrik yapıda toplamda 112 bin 905 kişi barınmaktadır.
Adıyaman’da depremden sonra İl genelinde yapılacak olan toplam konut sayısı ise 41 bin 324 olup kalıcı konut inşaatların yapım süreci devam ediyor.
İlde yerinde dönüşüm çalışmaları kapsamında 22 bin 185 depremzede başvuruda bulundu. Bunlardan şu ana kadar sadece 9 kişiye ruhsat verildi. 65 kişiye ise inşaat izin belgesi düzenlendi.
(FB/Mİ)
