Genel değerlendirme
Estonya Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirmektedir. Ülke, demokrasi, adalet, insan hakları, ve azınlıkların korunması ve gözetilmesini sağlayan kuruluşları güçlendirmekte ilerleme kaydetmiştir.
Kamu yönetimi reformları devam etmiştir. Estonya'daki kamu hizmetleri ve idari işlemler memnuniyet vericidir. Bazı kurumlarda şeffaflık ve işbirliğinin artırılması gerekmektedir.
Adli sistemin çağdaşlaştırılmasında ilerleme sağlanmış, adliyenin bağımsızlığı güçlendirilmiştir. Yargıçlara eğitim verilmeye devam edilmiş, bilgi sistemleri geliştirilmiştir. Estonya, savcılık pozisyonlarını doldurmalıdır. Davalar daha etkin biçimde ele alınmalı, ve mahkeme kararlarını daha etkin şekilde uygulanmalıdır.
Estonya, insan hak ve özgürlüklerini gözetmeye devam etmektedir. Ülke, azınlıkların topluma ayak uydurması konusunda da ilerlemeler kaydedilmiştir. Estonya vatandaşlık alma oranını yükseltmek için adımlar atmalıdır.
Yargı sistemi
Estonya, yargı sistemiyle ilgili sorunları ele almaya devam etmektedir. Mahkeme sistemi reformları ve yargıçların eğitimi sürmektedir.
2002 yılının Temmuz ayında yürürlüğe girmiş olan yeni Mahkemeler Kanunu, adli sistemin bağımsızlığı ve yönetiminin geliştirilmesine yönelik önemli değişiklikler getirmiştir.
Anayasa ve mevzuat, yargıçların bağımsızlığını açık şekilde himaye etmektedir. Yeni Mahkemeler Kanunu da, mahkemelerin kurumsal bağımsızlığını pekiştirmektedir.
Özellikle sözlü sınavların tek tip yapılmasıyla yeni yargıçların seçilmesi işlemi daha şeffaf hale getirilebilir. Mahkemeler Kanunu, yargıçlar için performans değerlendirmesi temin etse de, bu değerlendirmelerin standart şekilde gerçekleştiğinden emin olmak için belli adımlar atılmalıdır.
2001 yılının Şubat ayında kabul edilmiş olan eğitim stratejisiyle, yargıçların eğitimi konusunda ilerleme kaydedilmiştir. Bu eğitim programları için yeterli kaynağın sağlanması gerekmektedir.
Yeni Mahkemeler Kanunu, mahkeme idarecilerine, günlük işlemlerle uğraşma ve mahkeme oturumlarını hazırlama sorumluluğu yüklemiştir. Bu, yargıçları, bir dizi idari işlerden kurtarmıştır ve olumlu bir adımdır. Bu, birikmiş mahkeme davalarının sayısı oldukça yüksek olduğundan önemli bir gelişmedir.Hem suç, hem de sivil davalarda birikmeleri azaltmak için ek adımlar atılmalıdır. Planlanma aşamasında olan Sivil İşlemler Kanunu'nun, sivil davaların ele alınış biçimini geliştirmesi beklenmektedir.
Endişe yaratan bir başka konu da, belli sektörlerde yargıçların çok düşük cezalar vermesidir. Bu düşük cezalar etkisiz olmakta ve yasaların infazını baltalamaktadır.
Adalet erişim geliştirilmeli
Suç davalarında herkesin bir avukat tarafından temsil edilme hakkı olsa da, Estonyalıların adalete erişim imkanı geliştirilmeli ve genişlemelidir. Estonya'da bütünlüklü bir yasal yardım hükmü yoktur. Bu sorunu ele alacak olan yeni Yasal Hizmetler Kanunu, hala mecliste askıda bulunmaktadır.
Mahkeme altyapısı ve araç-gereçleri iyi durumdadır. Mahkemelerdeki bilgi sistemleri de geliştirilmektedir. 1 Ekim 2001'de yürürlüğe giren bir kanunla, özel hayatın ya da iş gizliliğinin korunması gereken durumlar hariç, bütün mahkeme kararları Internet üzerinden halkın bilgisine sunulmaktadır.
Yolsuzlukla mücadele
Araştırmalara göre Estonya'da yolsuzluk, genel olarak sınırlı bir sorundur. 1999 Mart ayında yürürlüğe girmiş olan Yolsuzlukla Mücadele Yasası, yolsuzluğun önlenmesi ve cezalandırılması esaslarını içermektedir.
Yeni Suç Kanunu ise, yolsuzlukla mücadele alanında, Estonya mevzuatını AB mevzuatına uydurmuştur. Estonya, yolsuzlukla mücadelede belli bir stratejiye sahip değildir. Ancak, belli kuruluşların kendi yolsuzlukla mücadele stratejileri vardır. Tüm devlet memurlarını yolsuzlukla mücadele mevzuatındaki gelişmelerden haberdar etmek gerekmektedir. Tüm devlet yönetimlerinde etkili kontrollerin yapılması ve mali kontrollerle güvenliğin güçlendirilmesi gerekmektedir.
Meclisteki Yolsuzlukla Mücadele Komitesi yolsuzluklara karşı önemli bir rol oynamaktadır. Ancak, bu komitenin etkinliği sınırlıdır ve güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu, özellikle, siyasi partilere para yardımı sağlanması konusunda önem taşımaktadır.
Organize suçları önleme mücadelesi sürsün
Mahkemelerin yolsuzluk suçuna verdikleri cezalar nispeten düşüktür.Yolsuzluğun "karlı" bir iş haline gelmesini engellemek için cezaların mutlaka yeteri kadar yüksek olması gerekmektedir. Bu konuda yargıçların ve savcıların eğitilmesi özellikle önem taşımaktadır. Polis ve gümrüklerdeki yolsuzlukları ve organize suçları önlemek için de çalışmaların devam etmesi gerekmektedir.
Estonya, son yıllarda, güvenilir bir devlet sistemi ve yönetimi yaratmak için kayda değer adımlar atmıştır. Kurumsal sistem uygun seviyeye gelmiştir, ve yolsuzluğu kontrol altında tutmak için gereken mekanizmalar yerindedir.
Ancak bu kurumlar yolsuzluğu ortaya çıkarmak ve takip etmek konusunda erken davranamamaktadırlar. Yeni kanun hükümleri ve yöntemleri konusundaki bilgi ve tecrübe eksikliği önemli bir sorundur.
Estonya'da, rüşvetin bazı şekilleri hala hoş görülmektedir ve yeterli kontrol mekanizmalarının bulunmadığı bazı sektörlerde yolsuzluk devam etmektedir.
İnsan hakları ve azınlıkların korunması
Estonya, insan haklarını ve özgürlüklerini gözetmeye devam etmektedir. Ülke, başlıca insan hakları konvansiyonlarını onaylamıştır. Ancak Estonya, Devletsiz Kişilerin Statüsü konusundaki BM konvansiyonunu henüz imzalamamıştır.
Estonya, her türlü ayırımcılığı yasaklayan 12. Protokolü imzalamış, ancak hala onaylamamıştır.2002 yılının Mayıs ayında, Estonya, tüm durumlarda idam cezasını ortadan kaldıran 13. Protokolü imzalamıştır.
Estonya'daki Yasal Bakan, devletin anayasaya uyumunu gözetmekte, ve vatandaşların devlet ve devlet görevlileriyle ilgili şikayetlerini ele alarak şikayet amiri olarak görev yapmaktadır.
Bu, azınlıkların korunması konusunun endişe yarattığı Estonya'da özellikle önemli bir görevdir. Yasal Bakana gelen şikayetlerin çoğu toprak reformu, tutuklu hakları, polisin davranışları, ve Vatandaşlık ve Göç Dairesi'nin işleyişiyle ilgilidir. Bu şikayetleri değerlendirmenin yanı sıra, Yasal Başkan, devlet kuruluşlarına belli tavsiyelerde de bulunmaktadır.
Sivil ve siyasi haklar
Estonya'da, sivil ve siyasi hakların gözetimini geliştirmek için belli adımlar atılmış olsa da, bazı konulara daha fazla dikkat gösterilmesi gerekmektedir.
Estonyalı yetkililer, Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi tarafından hazırlanan raporun yayınlanmasını hala onaylamamışlardır.
Polis şiddeti
Polisin sözlü hakaret ve aşırı fiziksel şiddet kullandığıyla ilgili raporlar vardır. Ancak, polisin aşağılayıcı davranışlarıyla ilgili şikayetlerin çok azı için işlem başlatılmıştır.
Duruşma öncesi tutukluluk süresi yaklaşık üç buçuk aydır. İşkence hücreleri artık kullanılmasa da, bazı durumlarda tutukluluk sırasında kötü davranış bildirilmiştir.
Hapishane koşulları
Hapishane nüfusu sabit kalmıştır. Göz hapsinde tutma sistemine daha sık başvurulmasıyla, tutuklu sayısı sabit tutulmuştur. Çağdaşlaşma devam etmiştir.
Somut adımlar arasında tutuklulara eğitim programları sağlanması, ve bazı hapishanelerin yenilenmesi gelmektedir. Ancak hapishane koşullarını iyileştirmek için daha fazla adımlar gerekmektedir. Hapishane görevlilerinin eğitimi de artırılmalıdır.
Yasal yardım
Belli durumlarda yasal yardım sağlanıyor olsa da, Estonya, insanların yasal yardıma erişimini geliştirmelidir. Şu anda askıda olan Yasal Hizmetler Kanunu bu konuyu ele alacaktır.
İltica
Estonya mevzuatı, iltica yöntemleri konusunda AB mevzuatına uyum sağlamak için değiştirilmelidir.
İfade özgürlüğü
Estonya Anayasası ifade özgürlüğünü gözetmektedir. Ülke ifade özgürlüğü hakkına saygı göstermektedir. Ancak iftira ve karalama hala suç kapsamına girmektedir.
2001 yılının Haziran ayında meclis tarafından kabul edilmiş olan yeni Ceza Yasası, homoseksüel ve heteroseksüel ilişkilerde rıza yaşını eşitlemiştir.
Din özgürlüğü
Estonya Anayasası din özgürlüğünü gözetmektedir ve bu konuda herhangi bir sorun yaşanmamaktadır.
Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar
Estonya'da ekonomik, sosyal ve kültürel hakların korunması alanlarında bazı ilerlemeler kaydedilmiştir.
Estonya mevzuatı, kadın ve erkeklere eşit hak ve imkanlar sunmaktadır. Ancak bu mevzuatın pratikte tam olarak uygulanması için ek adımlar gerekmektedir.Meclisteki 101 üyeden 17'si kadındır. Hükümetteki 14 bakanın dört tanesi kadındır.
Zihinsel ve diğer engellilere bakımın geliştirilmesi gerekmektedir.Özel gereksinimi olan kişilerin normal hayata uyum sağlamaları kolaylaştırılmalıdır.
Ücret, yaşlıların korunması, işyerinde itibar, yoksulluk ve toplumsal dışlanmaya karşı korunmak ve konut haklarıyla ilgili geçen yıldan bu yana herhangi bir gelişme sağlanmamıştır.
Azınlık hakları ve azınlıkların korunması
Estonya'nın nüfusu yaklaşık 1,370,100'dür. Bu nüfusun yüzde 80'i Estonya vatandaşı, yüzde 7'si Rusya başta olmak üzere başka devletlerin vatandaşı, ve yüzde 12.5'i de vatansızdır.
Nüfusun yüzde 25.6'sı Rus etnik kökeninden gelmektedir. Estonya, ülkedeki kültürler arasındaki diyalogu artırmak için adımlar atmaktadır. Ulusal azınlıkların toplumla bütünleşmesi konusunda özel çaba gösterilmektedir. Ancak yaşanan gelişmelere rağmen, azınlık dillerinin kullanımında hala eksiklikler vardır.
Eğitim sistemindeki reformlar kapsamında, azınlıkların kendi dillerinde eğitim alabilmelerini sağlamak şarttır.
Azınlıkların topluma uyum sağlaması
Rusça konuşan azınlıkların hakları gözetilmektedir. Rusça konuşanların yoğunluklu olarak yaşadığı bölgelerde mahkeme ve yönetimde Rusça kullanılmaktadır.
Oturma izni olan, ancak Estonya vatandaşı olmayan kişiler yerel seçimlerde oy kullanabilmektedirler. Ancak bu kişiler, kamu yönetimi alanında çalışmak veya siyasi bir partiye katılmak konularında belli engellerle karşılaşmaktadırlar.Bu Avrupa standartlarına uymamaktadır.
Dil politikası
Estonya Dil Yasası, Estonya dilinin devlet ve özel sektördeki kullanımını düzenlemektedir ve genel olarak uluslararası standartlara uymaktadır.
Bazı durumlarda, dil eğitimi ve yeterlilik sınavlarının maliyeti düşük gelirli kişiler için fazla yüksektir.
Estonya mevzuatına göre halk için olan işaretlerin Estonya dilinde olmaması suçtur. 2001 Kasım ayında Estonya Meclis ve Yerel Seçimler Yasası'nda yapılan değişiklikler, meclis ve yerel seçim adayları için dil koşulunu ortadan kaldırmıştır.
2002 Mart ayında onaylanan bir kanunla, isteyen kişiler 2007'den sonra da Rusça eğitim almaya devam edebileceklerdir. Ancak, Estonya iş piyasasına eşit erişim için Rusça konuşanların da iyi derecede Estonya dili bilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle, Estonya okullarında yeterli sayıda her iki dile de yargıç öğretmen gerekmektedir.
Estonya'da, yerel nüfusun yarısından fazlası Rusça konuşanlardan oluşmaktaysa, belediyeler, idari dil olarak Rusça'yı kullanmak üzere başvuruda bulunabilmektedirler. Ancak Avrupa standartlarına göre, yüzde 50 barajı oldukça yüksektir. (EA/NM)
