Türkiye'de hukuk ve toplumsal cinsiyet eşitliği açısından önemli bir dönemeçteyiz. TBMM'ye sunulan 9. Yargı Paketi, özellikle kadınların soyadı hakkı konusunda büyük tartışmalara yol açtı.
Anayasa Mahkemesi, kadınların evlendikten sonra kendi soyadlarını kullanmalarını engelleyen yasal düzenlemeleri ayrımcılık olarak nitelendirip iptal etmişti. Ancak, yeni düzenleme "ailenin bütünlüğünün korunması" gerekçesiyle bu hakkı kısıtlamayı hedefliyor.
Paketin içinde ne var?
“Kadının soyadı” maddesi 9. Yargı Paketi’nde AYM’nin iptal ettiği şekliyle yer aldı. Yeni TMK 187. Madde‘de şu ifadeler yer alıyor:
“Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır. Şu kadar ki; kadın evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Kadının soyadı, kendi soyadı ile önceki kocasının soyadından oluşuyorsa kadın bu soyadlarından sadece birisini evleneceği kocasının soyadının önünde kullanabilir.”
Kadının Evlenmeden Önceki Soyadını Kullanma Hakkı: Yeni düzenleme, kadınların evlenmeden önceki soyadlarını kullanma hakkını kısıtlayarak, evlendikten sonra eşinin soyadını almasını öngörüyor.
Çifte Soyad Kullanımı: Kadınların, evlendikten sonra kendi soyadlarını eşlerinin soyadı ile birlikte kullanmalarına izin verilmesi, ancak bu hakkın kapsamının daraltılması.
Anayasa Mahkemesi'nin Kararına Tepki: Düzenleme, Anayasa Mahkemesi'nin Medeni Kanun'un 187. maddesini iptal etmesinin ardından gelerek, bu kararın etkilerini sınırlamayı amaçlıyor.
Uluslararası Sözleşmelere Aykırılık: Düzenleme, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM) ve BM Kadına Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) gibi uluslararası sözleşmelere aykırı bulunuyor.
Kadının Bireysel Kimliğinin Yok Sayılması: Muhalefet, bu düzenlemenin kadının bireysel kimliğini ve haklarını yok sayarak aile bütünlüğünü erkeğin tahakkümüyle sağlamayı amaçladığını iddia ediyor.
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği: Düzenleme, toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesine aykırı bulunuyor ve kadın hareketleri tarafından bu açıdan eleştiriliyor.
Aile Bütünlüğünün Korunması Gerekçesi: AKP düzenlemeyi aile bütünlüğünün korunması ve çocukların olumsuz etkilenmemesi gerekçesiyle savunuyor.
Abdullah Güler ne söyledi?
AKP Grup Başkan Vekili Abdullah Güler, konuya dair şu açıklamayı yaptı:
"Özellikle seçimlerden önce Anayasa Mahkemesi daha önce yürürlükte olan birçok kanun maddesini bazı gerekçelerle iptal etmişti. Bu iptal gerekçeleri kapsamında bazı düzenlemeleri bu kanun teklifinde yer veriyoruz. Evlenen kadının soyadına ilişkin düzenleme getiriyoruz, kullanılacak soyadı nedeniyle aile bütünlüğünün zarar görmemesi ve çocukların olumsuz etkilenmemesi adına kadınların evlenince eşlerinin soyadını alacağı ve isterlerse önceki soyadlarını da kullanabileceklerine yönelik bir düzenleme hayata geçiriyoruz ve teklif ediyoruz."
"Anneye, baba ile çocuk arasında soy bağının reddi için dava açma hakkı bu teklifimizde yer alıyor. Diğer yandan ailenin huzur ve refahının korunması amacıyla baba olduğunu iddia eden üçüncü kişilerin soy bağının reddi davası açabilmesi belirli kurallara tabii olarak yine kanun teklifimizde yer alıyor. Evlat edinenlerin adlarının evlatlığın ana ve baba adı olarak yazılabilmesine de bu teklifimizde imkan sağlıyoruz."
(EMK)
