2017'de kadınlar ve LGBTİ'ler nelerle mücadele etti? Nelere sevindi? Nelere üzüldü? Nelere sinirlendi?
Son bir sene gözümüzün önünden bir film şeridi gibi geçiyor:
Hayır Diyen Kadınlar bir aradaydı
2017, OHAL-referandum ve başkanlık tartışmalarıyla başladı. 16 Nisan’daki Başkanlık Referandumu öncesinde, “Hayır Diyen Kadınlar” önce Meclis’teki kadın vekillere mektup yazdı, sonra çeşitli buluşmalarda bir araya gelip, neden hayır dediklerini anlattı.
Belediye Eşitlik Endeksi Projesi Türkiye'ye geldi
Sosyal Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği (SPoD), Belediye Eşitlik Endeksi Projesi’ni Türkiye’ye taşıdı.
ABD’de beş yıldır uygulanan ve 500’ün üzerinde şehire yayılan Belediye Eşitlik Endeksi (Municipal Equality Index, MEI), belediyelerin yasa, politika ve hizmetlerinin LGBTİ’leri ne kadar içerdiğini değerlendiriyor. Türkiye’de Gökkuşağı Şehirler Ağı (Rainbow Cities Network) üyesi iki belediye var: İstanbul Beşiktaş Belediyesi ve İstanbul Şişli Belediyesi.
Yedi ilde toplam 12 belediyeye dair bir izleme raporu hazırlanıyor. Projenin ilk yıl kapsadığı iller ve belediyeler şunlardır: Ankara (Çankaya); Bursa (Nilüfer); Çanakkale (Çanakkale); Eskişehir (Odunpazarı, Eskişehir Büyükşehir); İstanbul (Şişli, Beşiktaş, Kadıköy); İzmir (Buca, Konak) ve Mersin (Akdeniz).
Muhalefet vekilleri Meclis’te darp edildi
TBMM’de 19 Ocak akşamı Anayasa görüşmeleri sırasında, Bağımsız Ankara milletvekili Aylin Nazlıaka’nın protestosunun ardından Nazlıaka’nın etrafını saran AKP’li kadın vekiller, Nazlıaka ile CHP ve HDP’li kadın vekilleri darp etti. AKP'li Gökçen Özdoğan Enç, HDP’li Pervin Buldan’ın göğsüne tekme attı, HDP’li Burcu Çelik’in de saçlarını kopardı. Bu sırada CHP’li Şafak Pavey de yere düştü. CHP'li Melike Basmacı'nın da kolu incindi. Nazlıaka konuyla ilgili suç duyurusunda bulundu.
Kreş yerine “büyükanne harçlığı”
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Torunlarına bakan kadınlara maaş ödenmesini öngören “Büyükanne Projesi” adlı protokolü Şubat 2017’de imzaladı. İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa, Kayseri, Sakarya, Antalya, Konya, Tekirdağ ve Antep’te pilot uygulamaya katılacak kadınlara ayda 425 lira yardım yapılacağı açıklandı.
İzlandalı kadınlar kazandı: şirketlere eşit işe eşit ücret sertifikası zorunluluğu
İzlandalı kadınların iş bırakma eyleminin ardından, İzlanda hükümeti hem kamu hem de özel sektördeki işverenlerden cinsiyet, etnik köken, cinsel eğilim ya da milliyete bakılmaksızın eşit işe eşit ücret ödemelerini bir sertifikayla kanıtlamalarını zorunlu kıldı.
Yönetim kurullarında daha fazla kadın için "Yüzde 30 Kulübü" Türkiye'ye geldi
Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu, şirketlerin yönetim kurullarında ve üst yönetiminde kadın oranının yüzde 30’a yükseltilmesini amaçlayan Yüzde 30 Kulübü kampanyasını Türkiye’ye getirdi. Borsa İstanbul’un ev sahipliğinde gerçekleşen tanıtım toplantısında, Gong Töreni’ne birçok büyük şirketin yöneticileri katıldı.
Kadın Eserleri Kütüphanesi 27. yaşını kutladı
Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 27. kuruluş yılını bir konserle kutladı. Konserde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kent Orkestrası ve konuk solistlerin katılımıyla, Figen Çakmak, Semra Öztan, Mine Mucur, Serpil Günseli ve Aslıgül Ayas’tan oluşan 5 Kalp Grubu sahne aldı.
Siyasette kadınların dünya haritası çıktı
Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından yayınlanan “Siyasette Kadın 2017” haritasına göre, dünyada parlamentolarda kadın oranı yüzde 23,4. Türkiye kadın milletvekili sıralamasında 132; kadın bakan sıralamasında 168. ülke.
Çeçenya'da eşcinsellere işkence
Novaya Gazeta 1 Nisan’da yayınladığı haberle Çeçenya’da eşcinsel erkeklerin yetkililerce alıkonulduğu ve üç eşcinsel erkeğin öldürüldüğünü tüm dünyaya duyurdu. Rusya LGBT Ağı, “eşcinsel olduğu düşünülen” kişilerin gözaltına alınarak Grozni'nin 20 kilometre uzağındaki Argun yakınlarında bir gözaltı merkezine götürüldüğünü, bu kişilere kablo ile darp ve elektrik şokuyla işkence yapıldığını açıkladı.
Tüm dünyadan gelen tepkilerin ardından Çeçenya lideri Ramazan Kadirov'un sözcüsü Alvi Karimov ise “Ülkemizde var olmayan kişileri gözaltına alıp baskı uygulamamız imkansız” açıklamasıyla hem suçlamaları hem eşcinsellerin varlığını reddetti. Ayrıca ailelerine eşcinsel çocuklarını öldürme çağrısı yaptı.
Rusya LGBT Ağı, tehdit altındaki LGBTİ’leri ülkeden tahliye etmeye başladığını duyurdu. Almanya, Litvanya ve Kanada’da Çeçenya’dan gelen LGBTİ’lere iltica hakkı tanıdı.
Argun’daki kamp boşaltıldı ve medyaya açıldı. Yetkililer eşcinselleri gözaltına alıp işkence yaptıklarını, ülkede eşcinsel olmadığı argümanını tekrarlayarak reddetti. İnsan hakları örgütleri, eşcinsellere yönelik yeni gözaltı ve işkence ihbarının olmadığını söyledi.
Türkiye GREVIO denetim sürecinde
Türkiye, İstanbul’da imzaya açıldığı için İstanbul Sözleşmesi olarak bilinen Kadına Yönelik Şiddet ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi’yle ilgili ilk değerlendirme sürecine girdi.
TIKLAYIN - İstanbul Sözleşmesi Ne Diyor? Devlet Ne Yapıyor?
Bu kapsamda, devlet bu uluslararası sözleşmeyi ne kadar uyguladığıyla ilgili ilk raporunu, sözleşmenin denetim organı olarak görev yapan GREVIO’ya (Kadınlara Karşı Şiddet ve Ev İçi Şiddete Karşı Uzman Eylem Grubu) sundu. Kadın hakları konusunda çalışan sivil toplum örgütlerinden oluşan İstanbul Sözleşmesi Türkiye İzleme Platformu ve bianet de GREVIO’ya ayrı ayrı Gölge Rapor’lar sundu. GREVIO denetim raporunu Nisan 2018’de açıklayacak.
Sedat Yurtdaş davası 4 sene sonra beraatle sonlandı
Eski milletvekili ve avukat Sedat Yurtdaş, stajyerine cinsel saldırı iddiasıyla yargılandığı davada kendisine yöneltilen suçlamanın “siyasi bir komplo” olduğunu söyleyerek kendini savundu. Diyarbakır 6. Ağır Ceza Mahkemesi “her türlü şüpheden uzak, somut delil olmadığı gerekçesiyle” Yurtdaş’ın beraatine karar verdi.
AVUKAT EZGİ DUMAN YAZDI: Sedat Yurtdaş Davasında 4 Yılda Neler Oldu?
Davayı Türkiye’nin farklı illerinden 150’ye yakın kadın avukat takip etmişti. Beraat kararının ardından İstanbul Kadın Avukat Dayanışması bir basın açıklaması yaparak “Kuşkusuz erkek yargı pratiğine karşı biz kadınların mücadelesi bu dava ile başlamadığı gibi bu karar ile de bitmeyecek” dedi.
Mizgin Ay 100 Metrede Dünya Şampiyonu oldu
Dünya Yıldızlar Atletizm Şampiyonası’nın 2. gününde 100 metre final yarışında piste çıkan Mizgin Ay, altın madalya kazandı. 2000’de Batman’da mevsimlik işçi olarak çalışan bir ailede doğan Ay, "İlerideki hedefim 2020 Tokyo Olimpiyatları. Orada final koşmak istiyorum" diyor.
Kıyafetime Karışma
Kadınlar giderek yaygınlaşan ve cezasız kalan saldırılar karşısında, tüm sene boyunca “Kıyafetime Karışma” demek zorunda kaldı.
29 Temmuz’da, kadınların kıyafetleri bahane edilerek erkek şiddetine maruz kalmasını protesto için Kadıköy’de eylem vardı. Aynı gün Maçka Demokrasi Parkı’nda özel güvenlik görevlisi Savaş İ., arkadaşıyla oturan Çağla Köse’y, üzerindeki kıyafetle parkta gezmesine izin vermeyeceğini söyleyerek taciz etti. Tacizci güvenlik görevlisi parka polisi de çağırdı.
Ancak İzmir Alsancak’da sokakta iki kadını darp eden polis memuru Orhan Y., İstanbul’da otobüste Ayşegül Terzi’ye “şort giydiği” bahanesiyle saldıran Abdullah Çakıroğlu, yine İstanbul’da minibüste Asena Melisa Sağlam'a şort giydiği bahanesiyle saldıran E.K. ve kadınlara şiddet uygulayan bir çok erkek serbest.
bianet’in çetelesine göre, Haziran’da en az iki kadın, Temmuz ayında en az üç kadın, Ağustos’ta en az bir kadın, Eylül’de de en az bir kadın kıyafetleri bahane edilerek kamusal alanlarda tanımadıkları erkekler tarafından tacize/şiddete maruz kaldı.
Onur Yürüyüşlerine engel
İstanbul’da 25. LGBTİ Onur Haftası ve 8. Trans Onur Haftası düzenlendi. Ancak İstanbul Valiliği Onur Yürüyüşlerini engelledi. Mayıs'ta İstanbul Teknik Üniversitesi’de (İTÜ) düzenlenmesi planlanan LGBTİ Onur Yürüyüşü yasaklandı.
15. LGBTİ Onur Yürüyüşü
15. İstanbul LGBTİ Onur Yürüyüşü’nün düzenlendiği gün İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin şehir kameralarından Taksim ve İstiklal Caddesi'nden iki noktadan yayın yapan üç kamera, sabah saatlerinden itibaren servis dışı bırakıldı.
Polis elinde gökkuşağı bayrak olanların, görüntüsü “aktiviste benzeyenlerin”, hatta kollarında dövme olanların İstiklal Caddesi’ne girmesini engelledi. Polis ara sokaklarda gazetecileri köpeklerle kovaladı. Associated Press (AP) kameramanı Bram Janssen “yanında pasaportu olmaması” gerekçe gösterilerek gözaltına alındı. Ayrıca dört avukat da gözaltına alınmaya çalışıldı ancak diğer avukatların müdahalesiyle engellendi.
Polisin aktivistlerin toplanmasına izin vermemesi nedeniyle Onur Haftası Komitesi herkese bulunduğu yerde basın açıklamasını okuması için çağrı yaptı. Beyoğlu'nun birçok noktasında basın açıklaması yapıldı.
25 Haziran’da yürüyüşe gelen LGBTİ akivistleri ve onlara saldırmaya gelen Alperen Ocakları üyelerinin de bulunduğu 41 kişi gözaltına alındı. 24 LGBTİ aktivisti hakkında dava açıldı. Alperen Ocakları üyeleri ise kimlik tespitinin ardından serbest bırakıldı.
8. Trans Onur Yürüyüşü
Valiliğin yasak kararının ardından, LGBTİ aktivistleri Taksim yerine Osmanbey’de bir araya geldi. O sırada polisler yürüyüşe engel olmak için Taksim’de bekliyorlardı.
Osmanbey metrosu çıkışında basın açıklaması yapan aktivistler, Taksim’e doğru yürüyüşe geçti. Harbiye'de park halinde duran bir TOMA aktivistleri görünce U dönüşü yaparak peşlerinden geldi. Aktivistler ara sokaklara dağıldı. Yedi aktivist gözaltına alındı, bir saat sonra serbest bırakıldı. Akşamüstü saatlerinde, Beyoğlu'ndaki İstanbul LGBTİ Derneği'nin önünde de bir basın açıklaması yapıldı.
Matematikçi Maryam Mirzakhani hayatını kaybetti
“Matematiğin Nobel’i” sayılan Fields Madalyası’nı alan ilk kadın Maryam Mirzakhani 15 Temmuz 2017’de hayata veda etti. Mirzakhani, hiperbolik geometri, ergodik teori, simplektik geometri ve Teichmüller teorisi üzerine çalışıyordu.
IŞİD'e karşı Kuir Birliği kuruldu
Uluslararası Devrimci Gerilla Güçleri (International Revolutionary People's Guerrilla Forces, IRPGF), Temmuz ayında Suriye’de IŞİD’e karşı savaşacak Kuir Başkaldırı ve Özgürlük Ordusu’nun (The Queer Insurrection and Liberation Army, TQILA) kurulduğunu duyurdu.
Yasemin Adar güreşte ilk kadın dünya şampiyonu oldu
Dünya Güreş Şampiyonası'nda kadınlar 75 kiloda mücadele eden milli sporcu Yasemin Adar altın madalya kazanarak Türkiye'nin kadınlardaki ilk dünya şampiyonluğunu elde etti.
Adar’ın final müsabakasını kazanmasının ardından sevgilisi Erdem Yiğit, mindere çiçekler ve yüzükle çıkarak evlilik teklif etti. Adar, yüzüğü parmağına takarak sevgilisine sarıldı.
Adar, Türkiye’den dünya şampiyonalarında finale çıkan ilk kadın güreşçi.
Adar’ın şampiyonluğundan sonra, onun adına açılan bir Twitter hesabından erkek şiddetiyle mücadeleye dair mesajlar paylaşıldı ancak daha sonra bu hesabın sahte olduğu ortaya çıktı.
Gazete Şûjin kapandı, JinNews açıldı
JINHA'nın kapatılmasının ardından, Aralık 2016’da “Medyanın diline, çuvaldız niyetine” şiarıyla yayın hayatına başlayan Gazete Şûjin ise 693 sayılı KHK ile 25 Ağustos’ta kapatıldı.
25 Eylül'de JinNews yayın hayatına başladı.
Boğaziçi Rektörlüğü “Hande Kader Bursu” bağışlarını iade etti
Boğaziçi Üniversitesi LGBTİ+ Çalışmaları Kulübü’nün (BÜLGBTİ+), trans öğrencilere Hande Kader Bursu açıklamasının ardından, Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğü de bir açıklama yaptı ve yapılan bağışların iade edildiğini açıkladı.
BÜLGBTİ+’nın Boğaziçi Üniversitesi Vakfı (BÜVAK) işbirliğiyle başlattığı projeden, seçili rektörün ayrılması ve yeni rektörün atanmasının ardından vazgeçildi. Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğü, BÜVAK ve BÜLGBTİ+ arasında projeye ilişkin yazılı mesajları da yalanlayan bir açıklama yayınladı.
Feminist yazar Kate Millett hayatını kaybetti
İkinci dalga feminizmin önemli isimlerinden yazar Kate Millett, 6 Eylül 2017’de 82 yaşında hayata veda etti.
TIKLAYIN - Kate Millett: Milliyetçilik Erkeklere Yarar, Bize Enternasyonalizm Gerek
Türkiye “ensest”i konuştu
Sunucu Murat Başoğlu’nun (49) yeğeni B.B. (35) olduğu iddia edilen bir kadın ile fotoğraflarının magazin sayfalarında yayınlanmasının ardından Türkiye’de “ensest” tartışması gündeme oturdu. Başoğlu ve B.B.’ye yurtdışına çıkış yasağı bile getirildi. Kavramlar birbirine karıştı, raporlar yayınlandı, raporlardaki oranlar tartışmalar yarattı.
Sizce yetişkinler arası rızaya dayalı ensest devleti ilgilendirir mi? Peki ya kamuoyu bu konuyla neden bu kadar ilgilendi? Ensest Türkiye’de doğru bir şekilde tartışılıyor mu? Bu sorunla mücadele ediliyor mu? Akrabalık ilişkisi bulunan iki yetişkin insanın duygusal ve/veya cinsel bir ilişki yaşaması ensest olarak yorumlanabilir mi?
Feminist sanat tarihçisi Linda Nochlin hayatını kaybetti
Feminist sanat tarihçisi Linda Nochlin, 31 Ekim 2017’de 86 yaşında hayatını kaybetti.
Nochlin, 1971’de yayınladığı “Neden Hiç Büyük Kadın Sanatçı Yok?” başlıklı makalesiyle, yüzyıllar boyunca kadınların sanat alanında başarı kazanmasının toplumsal ve kurumsal olarak nasıl engellendiğini irdelemişti. Makale feminist sanat tarihi açısından bir dönüm noktası olmuştu.
Hapiste ücretsiz ped hakkı
Hapiste Kadın Ağı, cezaevindeki kadın mahpusların ücretsiz ped hakkının yasal güvenceye alınması için başlattığı kampanyayı Meclis’e taşıdı ve TBMM İnsan Hakları Komisyonu üyesi ve AKP milletvekili Mehmet Metiner, sorunun çözüleceğini söyledi. Kampanyanın yürütücüleri, bu sözün takipçisi olacaklarını belirtti.
Müftülere nikah yetkisi verildi, yasa yürürlüğe girmeden müftü nikah kıydı
Müftülere resmi nikah yetkisi verilmesinin; doğum kaydını yazılı belge yerine sözlü beyanla yapılmasının önünü açan Nüfus Hizmetleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun yürürlüğe girdi.
100’e yakın kadın ve LGBTİ örgütü, tasarıya karşı “Bu Yasalar Böyle Geçmez” sloganıyla bir kampanya başlatmıştı. Kampanya kapsamında kadınlar TBMM’nin resmi açılış gününde Meclis önüne gitmiş, CHP ve HDP’li kadın vekillerle Meclis bahçesinde bir basın açıklaması yapmıştı.
Tepkiler üzerine konuşan AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan “İsteseniz de, istemeseniz de Meclis’ten geçecek” demişti.
TIKLAYIN - Dünden Bugüne "Müftülere Evlendirme Yetkisi" Tartışması
Erdoğan yasayı 3 Kasım’da onayladı. İlk müftü nikahı ise Diyarbakır’da kayyum atanan Bismil Belediyesi’nden geldi. Henüz yasa yürürlüğe girmeden “bir ilke imza atmaya” karar veren Bismil Belediyesi, halihazırda dini nikahla evli 30 çifte toplu nikah töreni düzenledi ve Bismil İlçe Müftüsü Ahmet Durmuş bir çiftin nikahını kıydı. Ancak ertesi gün Diyanet İşleri Başkanlığı yazılı bir açıklama yaparak, “İçişleri Bakanlığı tarafından müftülüklerimize yetki verilmeden resmi nikah kıyılması mümkün bulunmamaktadır” dedi.
Hollywood’da kadınlar tacizcileri ifşa etti
Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) yapımcı Harvey Weinstein’ın cinsel taciz ve cinsel saldırıda bulunduğu kadınların konuşmasıyla, Hollywood'daki sessizlik kırıldı.
İfşa dalgası Hollywood’dan tüm dünyaya yayıldı. Sosyal medyada tüm dünyadan kadınlar #MeToo (#BenDe) etiketiyle yaşadıklarını anlattı. Fransa'da cinsel saldırılara karşı kitlesel sokak eylemleri düzenlendi. Avrupa Parlamentosu’nda çalışan kadınlar da cinsel taciz hikayelerini anlatmaya başladı; AP'de gerçekleştirilen cinsel taciz oturumunda milletvekilleri “Me Too” (ben de) pankartları açtı. O kadar çok erkek ifşa edildi ki, tacizcilerin çetelesini tutmak zorlaştı.
Time dergisinin her yıl seçtiği "Yılın Kişisi" 2017'de cinsel taciz konusunda "sessizliği kıranlar" oldu.
Feministler Dizi Bamyaları'nı dağıttı
Kadın ve LGBTİ örgütlerinden kadınlar, feminist gazeteciler ve sinemacılar, Dizi Bamyaları’nı açıkladı. #EvlerdenIrakDiziler etiketiyle dizi yapımcılarına ve televizyon kanallarına tepki vermeye çağırdı.
Kadın ve LGBTİ örgütlerinden kadınlar, feminist gazeteciler ve sinemacılar, Dizi Bamyaları’nı açıkladı. #EvlerdenIrakDiziler etiketiyle dizi yapımcılarına ve televizyon kanallarına tepki vermeye çağırdı.
LGBTİ yasakları geldi
LGBTİ Onur Yürüyüşleri’ne yönelik engellemelerin ardından, Kasım 2017’de LGBTİ etkinlikleri resmi olarak yasaklanmaya başladı.
Ankara Valiliği 16 Kasım'da Alman LGBTİ Film Günleri'ni yasakladı.
bianet’in sürdürdüğü, Kaos GL'nin destekleyerek içinde yer aldığı “Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik” atölyesinin 18 Kasım’da Mardin’de düzenlenmesi planlanan 11. ayağı da hedef gösteren haberler ve tehditler nedeniyle gerçekleştirilemedi.
Ankara Valiliği 19 Kasım'da da "LGBTİ sivil toplum örgütleri tarafından gerçekleştirilen etkinlikleri" süresiz olarak yasakladığını duyurdu.
Beyoğlu Kaymakamlığı ise British Council'in KuirFest ortaklığıyla 25 Kasım’da düzenleyeceği film gösterimini iptal etti.
Bursa ve Kocaeli'de de iki LGBTİ etkinliği yerel idare ve kolluk kuvvetlerinde engellendi.
Ankara’daki LGBTİ dernekleri Kaos GL ve Pembe Hayat, Valiliğin LGBTİ etkinliklerini süresiz olarak yasaklamasına karşı ayrı ayrı kararın iptali ve yürütmesinin durdurulması istemli dava açtı.
Bu yasaklara LGBTİ’lerin sesini duyurmak için bianet LGBTİ yasaklarını LGBTİ derneklerine sorduğu bir yazıdizisi başlattı. (ÇT)
