Haberin Kürtçesi / İngilizcesi için tıklayın
İfade Özgürlüğü Derneği'nden Doç. Dr. Yaman Akdeniz ve uzman araştırmacı Ozan Güven Türkiye'de gitgide artan internet sansürü ve erişim engelleme uygulamaları hakkında 2018 değerlendirmelerini de kapsayan bir rapor hazırladı.
Rapora göre sadece 2018'de 3 bin 306 haber adresi olmak üzere toplam 54 bin 903 siteye erişim engellendi.
Kapanana kadar Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) ve sonrasında Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nun (BTK) erişime engellen web siteleri, haberler (URL adresleri) ve sosyal medya içerikleriyle ilgili istatistiki bilgilerin hiçbir zaman açıklanmadığı belirtilen raporda bunun bir hükümet politikası olduğu ifade edildi.
2019'a kadar 245 bin 825 web sitesi engellendi
Rapora göre Türkiye'de 2018 öncesinde toplam 190 bin 922 alan adı ve web sitesi erişime engellenirken bu sitelerin 177 bin 515 tanesi TİB ve sonrasında BTK Başkanı tarafından erişime engellendi.
9 bin 227 alan adı ve web sitesine ise sulh ceza hakimlikleri, savcılıklar ve mahkemeler tarafından erişim engeli konuldu.
Yine rapora göre 2018 öncesinde 150 bin URL adresine 5651 sayılı Kanun'un 9. maddesi kapsamında sulh ceza hakimlikleri tarafından erişim engellenmiş, yaklaşık 50 bin kadar içerik ise erişim engelleme kararları sonrasında içerik sağlayıcılar tarafından yayından kaldırıldı.
2018 yılı içinde İfade Özgürlüğü Derneği'nin EngelliWeb çalışmasına göre ise Türkiye'de toplam 54 bin 903 alan adı erişime engellendi. Buna göre toplam erişime engellenen site sayısı 245 bin 825 oldu.
Raporda 2018'de erişim engelleme uygulamalarının en önemlisinin Wikipedia'ya uygulanan karar olduğu ifade edildi.
Wikipedia Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği kararı ile Nisan 2017'de erişime engellenmişti. Hakimliğin bu kararının Anayasa Mahkemesi tarafından incelemeye dahi alınmadığı söz konusu raporda da yer buldu.
2018'de erişime engellenen alan adları, haber ve içerikler
EngelliWeb projesi kapsamında 2018 yılı içinde tespit edebildiği kadarıyla Türkiye'den toplam 54 bin 903 alan adı erişime engellendi. Bu engellemelerin yüzde 95'i yani 52 bin 156 alan adı BTK Başkanı tarafından 5651 sayılı Kanun'un 8. maddesi kapsamında erişim yasağı konuldu.
Engellenen haber istatistikleri
Raporda 2018'de erişime engellenen 3 bin 306 haber sitesinin (URL) olduğu belirtilerek bu engellemelerin 159 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 618 farklı kararla uygulandığı ifade edildi.
2018'de "en çok haberi engellenen haber sitesi " kategorisinde 204 haberle Sözcü gazetesi ilk sırada yer aldı ve Sözcü gazetesi daha sonra bu haberlerden 23 tanesini (yüzde 11) web sitesinden kaldırdı.
Sözcü gazetesini 196 haberle Cumhuriyet gazetesi takip etti. Cumhuriyet de engellenen haberlerden 22 tanesini (yüzde 11) haber sitesinden kaldırdı.
Üçüncü sırada ise 190 haberi erişime engellenen Hürriyet gazetesi yer aldı. Hürriyet erişime engellenen haberlerden 67 tanesini (yüzde 35) web sitesinden kaldırdı.
Bu süre zarfında "erişime engellenen haberleri sayısal olarak en çok kaldıran ve silen" haber sitesi ise OdaTV oldu. OdaTV erişime engellenen 138 haberinin 135 tanesini (yüzde 98) bu haberler erişime engellendikten sonra haber sitesinden kaldırarak birinci oldu.
İkinci sırada 133 haberinin 115 tanesini (yüzde 86) kaldıran T24 haber sitesi yer aldı. Akşam gazetesi ise erişime engellenen 77 haberinin hepsini yani yüzde 100'ünü kaldırarak üçüncü oldu.
Bu kategoride erişime engellenen 35 haberin 32 tanesini (yüzde 91) kaldıran Gazete Duvar ve 56 haberinin 35 tanesini (yüzde 63) kaldıran Evrensel gazetesi dikkat çeken diğer iki internet sitesi oldu.
Diken ve NTV ise erişime engellenen hiçbir haberini siteden kaldırmadı. Diken'in 55, NTV'nin ise 33 haberi erişime engellendi.
Engellenen ve silinen haber istatistikleri (2014 - 2018)
5651 sayılı Kanun'un 9. maddesine kişilik haklarının ihlali gerekçesiyle URL bazlı erişim engelleme yaptırımının Şubat 2014 içinde yürürlüğe girmesiyle birlikte engellenen toplam 7 bin 334 haber URL'si tespit edildi. Bu haberler 287 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 2 bin 129 farklı kararla erişime engellendi.
2018 sonu itibarı "en çok haberi engellenen haber sitesi" kategorisinde 721 haberi engellenen Hürriyet birinci sırada, 641 haberi engellenen Sabah ikinci sırada, 585 haberi erişime engellenen T24 üçüncü sırada, 580 haberi erişime engellenen Sözcü dördüncü sırada ve 549 haberi erişime engellenen Cumhuriyet beşinci sırada yer aldı.
Türkiye sosyal medyaya erişim engelinde dünya lideri
Raporda, 2012 - 2018 Twitter şeffaflık raporlarında 2012 - 2018 itibariyle Türkiye'den Twitter'a toplam 5099 mahkeme kararı gönderildiği; aynı dönemde Twitter'a Rusya'dan 385 ve Brezilya'dan 290 mahkeme kararı gönderildiği ifadeleri de yer aldı.
Türkiye tarafından 75 bin 265 Twitter hesabının kapatılması talep edilmesine rağmen Twitter sadece 1979 hesabı Türkiye'den kapalı veya görünmez kılındı. Rusya, 12 bin 400 Twitter hesabının kapatılmasını talep etti. Buna karşılık 301 hesap kapatıldı veya Rusya'dan görünmez kılındı.
Üçüncü sırada yer alan Hindistan'dan yapılan 5 bin 695 talebe istinaden ise sadece 132 hesap kapatıldı veya bu ülkeden görünmez kılındı.
İfade Özgürlüğü Derneği ve 2018 Engelli Web Raporu Hakkında
Merkezi İstanbul'da bulunan İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD) Ağustos 2017 içinde kuruldu. Dernek, dil, din, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, yaş, engellilik, politik görüş farklılığı ve diğer nedenlere dayalı hiçbir ayrım gözetmeksizin ifade özgürlüğü hakkına yönelik ihlallerin önlenmesine ve sona erdirilmesine odaklanıyor.
Dernek faaliyetleri çerçevesinde hazırlanan bu rapor İfade Özgürlüğü Derneği'nin Hollanda Hükümetinin İnsan Hakları Programı tarafından fonlanan bir projesi kapsamında EngelliWeb ile işbirliği yapılarak hazırlandı.
EngelliWeb 2015 yılında Türkiye Yayıncılar Birliği'nin Düşünce ve İfade Özgürlüğü Özel Ödülünü ve 2016 yılında Alman medya kuruluşu Deutsche Welle'nin en iyi online aktivizm yarışması Bobs Kullanıcı Ödülü Türkçe kategorisinde ödül aldı. (HA)
